Του Δρ. Παναγιώτη Σφαέλου*
Τα γεγονότα στη Μόρια δεν μπορούν να ειδωθούν ξεκομμένα από το γενικότερο πλαίσιο της μεταναστευτικής κρίσης, η οποία μαίνεται από το 2015 με διάφορες διακυμάνσεις. Οι μεταναστευτικές ροές στα χέρια του Ερντογάν έχουν γίνει μέσο εκβιασμού προς την ΕΕ αλλά και προς τη διεθνή κοινότητα. Η Τουρκία, ως αναθεωρητική δύναμη, προσπαθεί να μεγιστοποιήσει τα κέρδη της εργαλειοποιώντας τους μετανάστες προς ίδιον όφελος. Η Τουρκία θέλει να λαμβάνει κονδύλια από την ΕΕ χωρίς να εκσυγχρονίζει την κοινωνία της. Μια κοινωνία χωρίς δημοκρατία και ελευθερία, όπου πολίτες και δημοσιογράφοι διώκονται για τις απόψεις τους. Περαιτέρω, κατέχει μέρος κράτους μέλους της ΕΕ, την Κύπρο. Στο μεταναστευτικό η Τουρκία δεν τηρεί τη Συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας ή την χρησιμοποιεί κατά το δοκούν για να λαμβάνει κονδύλια από την ΕΕ.
Οι μετανάστες στην Ελλάδα ζουν σε άθλιες συνθήκες στη Μόρια και οι προσπάθειες της ΕΕ να δείξει πραγματική αλληλεγγύη είναι ελάχιστες. Από τα γεγονότα του Έβρου και μετά δεν έχουμε κάποια ουσιαστική παρέμβαση από την ΕΕ στο μέτωπο της μετανάστευσης. Η Ελλάδα συνεχίζει να υπερασπίζεται τα ευρωπαϊκά σύνορα και να περιθάλπει δυσανάλογο όγκο μεταναστών και προσφύγων, οι οποίοι στην ουσία θέλουν να φύγουν προς τη κεντρική Ευρώπη. Οι αντιδραστικοί κύκλοι σε πολλά κράτη μελή (πχ χώρες της Visegrad) δεν αφήνουν να υπάρξει μια δίκαιη αντιμετώπιση της μετανάστευσης, μια κοινή πολιτική με αλληλεγγύη και ίσο καταμερισμό μεταναστών και προσφύγων. Γενικά, τα κράτη μέλη της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης δεν είναι διατεθειμένα να τροποποιήσουν το Δουβλίνο με αποτέλεσμα οι χώρες εισόδου να επωμίζονται όλα τα βάρη.
Η ΕΕ οφείλει να δράσει άμεσα καθώς, σύμφωνα με τις Συνθήκες, η λειτουργία της Ένωσης βασίζεται στην Αρχή της Αλληλεγγύης και πρέπει να υπάρχει στήριξη των αδύναμων κρατών μελών ιδιαίτερα σε ένα ανθρωπιστικό ζήτημα όπως η μετανάστευση. Ήδη, βέβαια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ανακοινώσει από τον Μάρτιο την υιοθέτηση ενός νέου Συμφώνου Μετανάστευσης αλλά έχει καθυστερήσει αρκετά. Αυτή είναι μια αβελτηρία της ΕΕ αλλά δικαιολογείται εν μέρει από την πανδημία του κορονοϊού. Όπως φαίνεται όμως τα γεγονότα στη Μόρια επισπεύδουν το Σύμφωνο το οποίο αναμένεται, κατά πάσα πιθανότητα, να παρουσιαστεί στις 23 Σεπτεμβρίου.
Το Σύμφωνο Μετανάστευσης αναμένεται να λειτουργεί αποτρεπτικά στην εισροή μεταναστών στην ΕΕ. Σύμφωνα με τον Αντιπρόεδρο της Επιτροπής, κ. Μαργαρίτης Σχοινά, το Σύμφωνο Μετανάστευσης μοιάζει «ένα σπίτι με τρεις ορόφους». Μιλώντας σε δημοσιογράφους σε συνέντευξη Τύπου με τον υπουργό Εσωτερικών της Γερμανίας Horst Seehofer στις 11 Σεπτεμβρίου 2020, ο Μαργαρίτης Σχοινάς περιέγραψε τους τρεις «ορόφους» του Συμφώνου Μετανάστευσης.
Ο πρώτος «όροφος» θα είναι μια πολύ ισχυρή εξωτερική διάσταση με συμφωνίες με χώρες προέλευσης και διέλευσης για να κρατήσει τους ανθρώπους, για μια καλύτερη ζωή, στις χώρες τους. Δηλαδή, θα υπάρξει στήριξη στις τρίτες χώρες προέλευσης.
Ο δεύτερος «όροφος» θα είναι ένα ισχυρό σύστημα διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ με μια νέα Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή με πολύ περισσότερο προσωπικό, σκάφη, μέσα και εργαλεία.
Ο κορυφαίος και τελευταίος «όροφος» του Συμφώνου περιστρέφεται γύρω από το λεγόμενο «σύστημα μόνιμης, αποτελεσματικής αλληλεγγύης». Αυτό το σύστημα έχει ως στόχο να βοηθήσει στη διαμοιρασμό των αιτούντων άσυλο σε ολόκληρη την ΕΕ. Αυτή η πρόταση ουσιαστικά αναθεωρεί το σύστημα του Δουβλίνου καθώς επιτρέπει την δυνατότητα επιλογής χώρας για αίτημα ασύλου στους εισερχόμενους αλλοδαπούς.
Μετά την πυρκαγιά που κατέστρεψε το «hotspot» στη Μόρια, είναι επιβεβλημένη η επίσπευση του Συμφώνου Μετανάστευσης. «Η Μόρια δεν υπάρχει πια, επομένως είναι σαφές ότι οι ελληνικές αρχές θα πρέπει να δημιουργήσουν γρήγορα μια πιο σύγχρονη εγκατάσταση», δήλωσε ο κ. Σχοινάς.
Όπως τόνισε ο κ. Σχοινάς, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εκδώσει κονδύλια 2,6 δισ. ευρώ για τη μετανάστευση στην Ελλάδα από το 2015, αλλά το «hotspot» της Μόριας δεν μπόρεσε να παράσχει βασικές ανάγκες όπως καθαρό νερό για τις χιλιάδες μετανάστες που ζουν στο στρατόπεδο.
Ο κ. Σχοινάς είπε ότι «η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν είναι μόνο έτοιμη να χρηματοδοτήσει και να υποστηρίξει την κατασκευή μιας νέας εγκατάστασης στη Λέσβο, αλλά είναι έτοιμη να εξετάσει οποιοδήποτε ελληνικό αίτημα για πιο ενεργό ρόλο στη διαχείριση της». Η Επιτροπή έλαβε επίσης πίστωση για το ήμισυ του αριθμού των κατοίκων της Μόριας από 25.000 νωρίτερα φέτος σε 12.000 πριν από την πυρκαγιά. Η Μόρια σχεδιάστηκε μόνο για 3.000 άτομα. Οι αφίξεις στα νησιά επιβραδύνθηκαν εν τω μεταξύ λόγω της πανδημίας. Περίπου 400 ασυνόδευτοι ανήλικοι από τότε έφυγαν από τη Λέσβο για την ελληνική ηπειρωτική χώρα και έχουν αρχίσει να διασκορπίζονται μεταξύ 10 κρατών της ΕΕ. Η Γαλλία και η Γερμανία δήλωσαν ότι είναι πρόθυμοι να φιλοξενήσουν έως 150 το καθένα.
Συμπερασματικά, το Σύμφωνο Μετανάστευσης είναι πρωταρχικής σημασίας για την αντιμετώπιση της κρίσης, καθώς αναμένεται να αναθεωρήσει το Δουβλίνο που αυτή τη στιγμή εγκλωβίζει μεγάλο αριθμό μεταναστών στις χώρες υποδοχής. Η Ελλάδα είναι η κατεξοχήν χώρα που ταλανίζεται από το σύστημα του Δουβλίνου. Ιδιαίτερα από το 2015 και μετά, η χώρα μας βρίσκεται σε ανθρωπιστική κρίση ενώ κάποια άλλα κράτη μέλη της ΕΕ κλείνουν τα σύνορα τους. Συνεπώς, είναι ώρα να ενεργοποιηθεί η αρχή της αλληλεγγύης στην οποία βασίζεται το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
*Ο Δρ. Παναγιώτης Σφαέλος είναι Δημοσιογράφος, Νομικός, Διεθνολόγος και Καθηγητής Πανεπιστημίου. Είναι Γενικός Γραμματέας της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων (AEJ), Μέλος της Ένωσης Δημοσιογράφων Ηνωμένου Βασιλείου (NUJ) και της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων (IFJ). Είναι κάτοχος Διδακτορικού και Μεταπτυχιακού στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο από το Πανεπιστήμιο του Kent. Έχει Πτυχίο Νομικής από το Πανεπιστήμιο του Leicester, Πτυχίο Διεθνών Ευρωπαϊκών Σπουδών από το Πανεπιστήμιο South Bank του Λονδίνου. Επίσης, έχει Πτυχίο Δημοσιογραφίας από το London School of Journalism και Δίπλωμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ από το Antenna Media Lab.
