Γράφει ο Δρ. Παναγιώτης Σφαέλος∗
Με κομμένη την ανάσα η ανθρωπότητα αναμένει την απόφαση των ΗΠΑ αν θα εμπλακούν στον πόλεμο Ισραήλ-Ιράν. Ο Τραμπ ζητάει δύο εβδομάδες χρόνο για να αποφασίσει ενώ η σύγκρουση Ισραήλ – Ιράν βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη με εκατέρωθεν χτυπήματα. Ο ουρανός της Μέσης Ανατολής γέμισε με εκρήξεις σε Τεχεράνη και Τελ Αβίβ καθώς οι Ιρανικοί πύραυλοι κατάφεραν να διαπεράσουν ακόμα και τον «άτρωτο σιδερένιο θόλο» του Ισραήλ. Πράγματι, η αντεπίθεση της Τεχεράνης δεν ήταν αμελητέα και κατήγαγε σοβαρά πλήγματα κατά του Ισραήλ.
Η σύγκρουση Ιράν-Ισραήλ έρχεται σε συνέχεια της εκστρατείας της κυβέρνησης Νετανιάχου κατά των τρομοκρατικών οργανώσεων της Χαμάς και της Χεζμπολάχ που ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2023 και οδήγησε στον αποκεφαλισμό των ηγεσιών τους και στην καταστροφή των υπόγειων δικτύων τους. Οι οργανώσεις αυτές χρηματοδοτούνταν από το Ιράν και δρούσαν στο έδαφος του Ισραήλ. Το Ιράν αναπτύσσει εδώ και χρόνια ένα πυρηνικό πρόγραμμα το οποίο ελεγχόταν από τη Δύση μέχρι το 2018 όταν ο Τραμπ – στην πρώτη του θητεία – αποχώρησε από τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν (το λεγόμενο Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης-JCPOA) αφού την χαρακτήρισε ως τη «χειρότερη συμφωνία στην ιστορία»! Στα χρόνια που ακολούθησαν, το Ιράν διεύρυνε κατά πολύ το πυρηνικό του πρόγραμμα, με εγκαταστάσεις θαμμένες βαθιά κάτω από τη γη. Σήμερα, ο Τραμπ επανέρχεται και επιδιώκει μια νέα συμφωνία με το Ιράν ελπίζοντας βέβαια ότι αυτή θα περιλαμβάνει πλέον την ολική διάλυση του πυρηνικού προγράμματος και τον τερματισμό του εμπλουτισμού του ουρανίου. Να σημειωθεί ότι η προηγούμενη συμφωνία έδινε στο Ιράν μερική ελάφρυνση των κυρώσεων με αντάλλαγμα μακροπρόθεσμους περιορισμούς στο πρόγραμμα εμπλουτισμού ουρανίου και ένα αυστηρό καθεστώς επιθεωρήσεων και ελέγχων από την ΙΑΕΑ (International Atomic Energy Agency).
Το χτύπημα του Ισραήλ κατά του Ιράν προετοιμαζόταν εδώ και 8 μήνες τουλάχιστον με μυστικούς πράκτορες της Μοσάντ που δρούσαν εντός του Ιρανικού εδάφους σε μυστική βάση. Οι ΗΠΑ δεν φαίνεται να είχαν εμφανή εμπλοκή στο χτύπημα κατά του Ιράν αν και οι μυστικές υπηρεσίες τους σίγουρα βοήθησαν καθώς οι ΗΠΑ έχουν στο στόχαστρο τους το Ιράν εδώ και χρόνια. Μην ξεχνάμε ότι είχε δοθεί από τον Πρόεδρο Τραμπ μια διορία 60 ημερών στο Ιράν να έρθει σε συμφωνία για το πυρηνικό του πρόγραμμα και μόλις αυτή εξέπνευσε, έγινε η Ισραηλινή επίθεση κάτι που σημαίνει ότι υπήρχε προετοιμασία για πιθανό χτύπημα στο Ιράν.
Ο πόλεμος Ιράν – Ισραήλ εντάσσεται σε ένα γενικότερο γεωπολιτικό πλαίσιο σύγκρουσης Δύσης και Ευρασίας που έχει ξεκινήσει από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η Ρωσία και η Κίνα έχουν έρθει πιο κοντά σε ένα νέο Ευρασιατικό σύμπλοκο μαζί με άλλες χώρες που συμμαχούν μαζί τους περιλαμβανομένου του Ιράν. Οι BRICS είναι μια οικονομική συμμαχία που αμφισβητεί την παγκόσμια γεωπολιτική και γεωοικονομική πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ και της Δύσης και τα τελευταία δύο χρόνια έχει μετεξελιχθεί σε BRICS+ με την είσοδο σε αυτή κρατών που ανήκουν στον λεγόμενο Παγκόσμιο Νότο συμπεριλαμβανομένου του Ιράν. Οι ΗΠΑ επιδιώκουν τώρα να διασπάσουν αυτό το νέο Ευρασιατικό σύμπλοκο στο οποίο συμμετέχει και το Ιράν που τροφοδοτεί με ενέργεια την Κίνα. Το Ισραήλ προσπαθώντας να εξαλείψει την υπαρξιακή απειλή του Ιράν άνοιξε τον δρόμο για τη Δύση για την κατάρρευση του θεοκρατικού καθεστώτος του Ιράν που υφίσταται από το 1979 όταν έγινε η επανάσταση του Χομεϊνί. Η Δύση επιθυμεί την εγκαθίδρυση μιας φιλοδυτικής κυβέρνησης στο Ιράν που να μην χρηματοδοτεί την τρομοκρατία και να συνεργάζεται στον ενεργειακό τομέα.
Ο Τραμπ βρίσκεται σε δίλλημα αν θα πρέπει να καταστρατηγήσει τις προεκλογικές του δεσμεύσεις και να αδράξει την ευκαιρία να χτυπήσει το Ιράν σε συνεργασία με το Ισραήλ και έτσι να ικανοποιήσει και το Ισραηλινό λόμπι στις ΗΠΑ. Η προεκλογική εκστρατεία βασίστηκε στο σύνθημα MAGA (Make America Great Again) που υποστηρίζει τον οικονομικό προστατευτισμό των ΗΠΑ και την μη ανάμειξη τους σε πολέμους. Η δασμολογική πολιτική του Τραμπ βασίζεται στην οικονομική ανάπτυξη των ΗΠΑ και την υποστήριξη της εγχώριας παραγωγής των ΗΠΑ. Η απόφαση εμπλοκής των ΗΠΑ στο Ιράν δεν είναι εύκολη υπόθεση καθώς ο Αμερικανός Πρόεδρος γνωρίζει ότι ένας πόλεμος ανάμεσα στις ΗΠΑ και το Ιράν μπορεί να ανοίξει τον Ασκό του Αιόλου για έναν Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο ή για μια πυρηνική καταστροφή. Επίσης, ο Τραμπ σκέφτεται ότι οι πόλεμοι στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν ήταν μια αποτυχία για τις ΗΠΑ που άφησε τις χώρες αυτές διαλυμένες. Στο Αφγανιστάν μετά από πόλεμο 20 ετών, οι ΗΠΑ έφυγαν και άφησαν τους Ταλιμπάν στην κυβέρνηση που υποτίθεται ότι εισέβαλαν για να τους ανατρέψουν. Επιπροσθέτως, οι πόλεμοι αυτοί κόστισαν τη ζωή πολλών Αμερικανών στρατιωτών κάτι που ο Τραμπ δεν θέλει να επαναληφθεί.
Πάντως, ανεξάρτητα αν οι ΗΠΑ αναλάβουν στρατιωτική δράση στο Ιράν, ένα καταλυτικό χτύπημα στο Ιράν και στο καθεστώς Χαμενεί θα σταματήσει την χρηματοδότηση προς τις τρομοκρατικές οργανώσεις ανά τον κόσμο. Η παύση των τρομοκρατικών χτυπημάτων από την Χαμάς και την Χεζμπολάχ στο Ισραήλ θα δημιουργήσει σταθερότητα στην περιοχή. Σε αυτό το πλαίσιο, θα μπορεί να βρεθεί μια δίκαιη λύση στο Παλαιστινιακό και να σταματήσει η γενοκτονία στη Λωρίδα της Γάζας. Βέβαια, για να βρεθεί μια δίκαιη λύση στο Παλαιστινιακό, πρέπει να υπάρξει μια πιο μετριοπαθής ηγεσία στο Ισραήλ που να έχει διάθεση για διαπραγματεύσεις. Πρέπει όμως και οι Παλαιστίνιοι να είναι πιο διαλλακτικοί ώστε να βρεθεί μια φόρμουλα επίλυσης διότι και αυτοί στο παρελθόν είχαν απορρίψει αρκετά ειρηνευτικά σχέδια. Οι Παλαιστίνιοι δεν θα πρέπει να «άγονται και να φέρονται» από τους φανατικούς μουσουλμάνους και τις ακραίες ισλαμιστικές οργανώσεις οι οποίες τους χρησιμοποιούν για να επιτεθούν στη Δύση και στο Ισραήλ. Διότι, η Χαμάς και η Χεζμπολάχ δεν ενδιαφέρονται πραγματικά για τους Παλαιστινίους αλλά για δικά τους ιδιοτελή συμφέροντα. Θα πρέπει επίσης να αναβαθμιστούν οι Συμφωνίες του Αβραάμ που θα φέρουν ανάπτυξη στην περιοχή. Αυτό θα ωφελήσει Άραβες και Εβραίους αλλά και τις ΗΠΑ που θα πάψουν να έχουν μια πληγή στην Μέση Ανατολή.
Οι επόμενες μέρες θα είναι κρίσιμες καθώς θα αυξάνεται η πίεση προς την Τεχεράνη για να σταματήσει τις επιθέσεις υπό την απειλή επέμβασης από τις ΗΠΑ. Οι εξελίξεις θα εξαρτηθούν και από την έκβαση των πολεμικών επιχειρήσεων ανάμεσα στις δύο χώρες. Δεν πρέπει βέβαια να αποκλείεται και η διπλωματική λύση καθώς ο Πρόεδρος Τραμπ δεν θέλει να εμπλακεί σε έναν πόλεμο με απρόβλεπτες συνέπειες.
∗ Ο Δρ. Παναγιώτης Σφαέλος είναι Νομικός, Διεθνολόγος και Δημοσιογράφος, Διεθνής Αντιπρόεδρος της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογραφων, Γενικός Γραμματέας του Ελληνικού Τμήματος της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων και Αντιπρόεδρος του Κέντρου Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων (ΚΕΔΙΣΑ)