Στο πλαίσιο των παρουσιάσεων προσωπικοτήτων της τέχνης και της ακαδημαϊκής κοινότητας από την Ένωση Ευρωπαίων Δημοσιογράφων – Ελληνικό Τμήμα, ο δημοσιογράφος Δημήτριος Κανναβός φιλοξενεί τον Δρ. Αλέξη Χαβιάρα, έναν δημιουργό με διεθνή αναγνώριση στον χώρο της ψηφιακής τέχνης και του κινηματογράφου.
Γεννημένος στην Αμβέρσα το 1978, ο Δρ. Χαβιάρας έχει διδάξει μαθήματα Τέχνης και Design σε ευρωπαϊκά πανεπιστήμια, ενώ η ερευνητική του εργασία στο Middlesex University επικεντρώθηκε στο Production Design (DProf) και στην Καλλιτεχνική Διεύθυνση για Ταινίες Κινουμένων Σχεδίων (M.A.).
Ως δημιουργός, έχει υπογράψει και σκηνοθετήσει τα βραβευμένα animation Agrinoui (2015) και Struthio (2011), ενώ το έργο του εστιάζει στον σχεδιασμό παραγωγής, τη σκηνογραφία και τη mise-en-scène σε ταινίες κινουμένων σχεδίων, συνδυάζοντας θεωρητική γνώση με δημιουργική πράξη. Παράλληλα, δραστηριοποιείται ενεργά στη διδασκαλία και καθοδήγηση φοιτητών σε τομείς όπως η 2D-3D computer animation, η κινηματογραφία, η σεναριογραφία και η ανάπτυξη παραγωγικών ροών (pipelines).
Η συνέντευξη αναδεικνύει το όραμά του για τη σύνδεση της τέχνης με την εκπαίδευση και τον ρόλο της δημιουργικής καινοτομίας στη σύγχρονη οπτικοακουστική αφήγηση.
Πώς ξεκίνησε για σένα το ταξίδι στον κόσμο του computer animation;
Ευχαριστώ για την πρόσκληση και συγχαρητήρια για το ενημερωτικό σας έργο.
Από μικρή ηλικία ξεκίνησα να ανακαλύπτω τον κόσμο της εικόνας γενικότερα. Τη δεκαετία του 80 το ψηφιακό animation δεν ήταν γνωστό σαν αντικείμενο σπουδών. Με τους γονείς μου επισκέφθηκα εκθέσεις τέχνης και μουσεία, έμαθα να χρησιμοποιώ διάφορα υλικά δημιουργίας και υπολογιστές.
Η κριτική σκέψη για την οπτική επικοινωνία ερχόταν αυθόρμητα. Παρατηρούσα αφίσες ταινιών και εξώφυλλά κόμιξ για να δω τη σύνδεση της εικόνας με την ιστορία. Θυμάμαι και να περιεργάζομαι το κοινό σκεπτικό σχεδιασμού των εικονογράμμάτων Ολυμπιακών Αγώνων του Otl Aicher.
Περίπου το ’90, το μουσικό βίντεο των Dire Straits με το Money for Nothing μου τράβηξε το ενδιαφέρον παρά την απλή, για τα σημερινά δεδομένα, κινούμενη τρισδιάστατη γεωμετρία. Ύστερα, βλέποντας ένα επεισόδιο της 3D σειράς Quarxs έμεινα έκπληκτος από την ρεαλιστική σκίαση.
Στα τέλη της εφηβείας ενθουσιάστηκα όταν έμαθα ότι ξεκίνησαν ορισμένα ιδιωτικά κολέγια να διδάσκουν computer animation. Στη σχολή αισθάνθηκα σαν στο σπίτι μου.
Στην ιστοσελίδα σου παρουσιάζεις την ταινία Agrinoui ως “pilot production for an anthology film in development ‘Olympia the Horse’”. Μπορείς να μας πεις περισσότερα για το ευρύτερο αυτό project;
Η βραβευμένη ταινία Agrinoui (2015) είναι ένα 20-λεπτο δοκιμαστικό έργο το οποίο επιδέχεται κλιμάκωση παραγωγής. Η σκέψη είναι να γίνουν 25 τηλεοπτικά επεισόδια στα οποία πρωταγωνιστεί η Ολυμπία από την ταινία Agrinoui (σ.σ. διαθέσιμη: https://vimeo.com/155865171 ).
Η υπόθεση της σειράς που προετοιμάζω περιστρέφεται γύρω από την Ολυμπία, μια νεαρή ταλαντούχα φοράδα που συμμετέχει σε διαφορά αγωνίσματα. Οι χαρούμενοι και περιπετειώδεις φίλοι της Ολυμπίας αναλαμβάνουν δράση για να εξουδετερώσουν τα σχέδια του Κεραυνού, ενός ζαβολιάρη αντιπάλου, που συχνά προσπαθεί να κερδίσει άδικα αγωνιστικά πλεονεκτήματα.
Η 90-λεπτη ταινία ανθολογίας Olympia the Horse αποτελείται από τις πρώτες τέσσερεις νέες ιστορίες της Ολυμπίας. Το έργο είναι έτοιμο να μπει στο στάδιο παραγωγής καθώς έχει ολοκληρωθεί η προεπισκόπηση και ο σχεδιασμός των χαρακτήρων. Η ταινία θα απευθύνεται σε παιδιά 5 ετών. Είναι κωμική περιπέτεια με εκπαιδευτικά στοιχεία και ηθικά διδάγματα.
Ποιο ήταν το πιο δύσκολο κομμάτι σε τεχνικό επίπεδο στη δημιουργία της ταινίας Agrinoui;
Το έργο σχεδιάστηκε με τη δυνατότητα μελλοντικής προσθήκης επεισοδίων. Η παραγωγή μιας τέτοιας σειράς χρειάζεται ένα αποδοτικό υπόβαθρο λόγω της μεγάλης κλίμακας. Για τον σκοπό αυτόν ερεύνησα το θέμα της ανάπτυξης συστημάτων που αποσκοπούν στη βελτιστοποιημένη διαχείριση πόρων. Ένα από τα κατορθώματα ήταν, για την επεξεργασία των 3Δ γραφικών, να αρκούν δυο υπολογιστές περιορισμένου κόστους.
Η αποτελεσματικότητα των συστημάτων αξιολογήθηκε από το Middlesex University το οποίο μου απένειμε διδακτορικό τίτλο.
Υπήρχε κάποια δυσκολία στην παραγωγή της ταινίας Agrinoui;
Μια πρόκληση ήταν το άλμα πίστης που έκανα όταν ξεκίνησα τις εργασίες εξέλιξης του έργου χωρίς να γνωρίζω αν θα βρω χρηματοδότηση για να ξεκινήσει η παραγωγή. Το πράσινο φως δόθηκε αφού η ιδέα μου αξιολογήθηκε θετικά από μια ειδική επιτροπή στο υπουργείο πολιτισμού της Κύπρου.
Πώς αντιμετώπισες τις δημιουργικές δυσκολίες;
Η ταινία ήταν αποτέλεσμα ομαδικής προσπάθειας. Ήμουν ανοιχτός σε συμβουλές από τη μικρή ομάδα στην οποία κάθε μέλος είχε εξαιρετικές γνώσεις. Εκτίμησα το ότι οι ιδέες των ειδικών συχνά έρχονταν με την ικανότητα υλοποίησης και με ελάχιστες ανάγκες αναθεώρησης. Για παράδειγμα, Ο Κώστας Κακογιάννης που συνέθεσε τη βραβευμένη μουσική για το Agrinoui υποστήριξε τόσο καθαρά το συναίσθημα της κάθε σκηνής με αποτέλεσμα απλά να του βγάλω το καπέλο και να διατηρήσω αυτούσια τη μουσική του επένδυση.
Όταν ξεκίνησα να γράφω το σενάριο Agrinoui ήθελα στην ομάδα έναν εξαιρετικό καθηγητή, animator και φίλο με προηγούμενη εμπειρία στην κίνηση αλόγων. Ο Σάκης Καλέας ήρθε με όρεξη και μεράκι αναλαμβάνοντας την κίνηση των χαρακτήρων και φέρνοντας λύσεις σε απαιτητικά προβλήματα.
Η τελική δοκιμασία ήταν η αποδοχή της ταινίας Agrinoui από τους κριτικούς κινηματογράφου. Η ταινία απέσπασε τα περισσότερα βραβεία καλύτερης ταινίας animation από οποιαδήποτε άλλη κυπριακή ή ελληνική παραγωγή!
Πώς επιλέγεις τα θέματα / ιστορίες που σε ενδιαφέρουν για να τα “μεταφέρεις” σε animation;
Η γενική πορεία κάθε ιστορίας χτίζεται ακολουθώντας το ηθικό δίδαγμα ή τη βασική υπόθεση την οποία συνοψίζω σε μια-δυο φράσεις. Ξεκινάω δηλαδή φτιάχνοντας το logline.
Έχω δεκάδες ιδέες για τις πιθανές μελλοντικές προσθήκες στη σειρά «Ολυμπία το άλογο» στην οποία συμμετέχουν πάνω από 24 χαρακτήρες. Κάθε χαρακτήρας έχει μια μοναδική περιγραφή, έτσι για τη γραφή σκηνών εξερευνώ πιθανές δράσεις τοποθετώντας τους χαρακτήρες σε υποθετικές καταστάσεις. Στη συνέχεια προσπαθώ να φανταστώ πως η ιδιοσυγκρασία κάποιου χαρακτήρα θα επηρέαζε τον τρόπο αντίδρασής του. Όταν μια ενέργεια δείχνει να φέρνει μια ενδιαφέρουσα και εξυπηρετική αφήγηση, τότε η ιδέα προστίθεται στο σενάριο.
Τι ψάχνεις σε ένα σενάριο;
Μου αρέσει η αφήγηση αισιόδοξων, παιδαγωγικών και αστείων ιστοριών στο παιδικό κοινό. Η καθημερινή ενασχόληση με ξεκαρδιστικές σκηνές ελαφραίνει το κλίμα στις σύνθετες ή επαναλαμβανόμενες εργασίες που θέλουν υπομονή.
Βέβαια υπάρχουν όρια στο πόση αγωνία ή συγκίνηση θα κάνω το παιδικό κοινό να αισθανθεί. Θα ήθελα μελλοντικά να εξερευνήσω αφηγηματικές γραμμές για μεγαλύτερους θεατές.
Ποια εργαλεία χρησιμοποιείς κυρίως στις παραγωγές σου;
Με το έργο «Ολυμπία το άλογο» στοχεύω στην αύξηση της ποσότητας παραγωγής διατηρώντας την ποιότητα που έχει η πιλοτική ταινία Agrinoui που βγήκε το 2015. Έτσι αυτόν τον καιρό δεν με τραβούν τα νέα εργαλεία που προσφέρουν διαφορετικές δυνατότητες αλλά με απασχολούν θέματα παραγωγικότητας και διαχείρισης.
Πλέον υπάρχει αξιόλογο δωρεάν λογισμικό το οποίο θα επέτρεπε την παραγωγή υλικού με εφάμιλλα ποιοτικά χαρακτηριστικά της ταινίας Agrinoui. Για παράδειγμα υπάρχει δωρεάν λογισμικό για computer animation που χρησιμοποιείται ήδη σε αξιόλογες παραγωγές στη βιομηχανία του θεάματος.
Μια ειδική εφαρμογή για τον σχεδιασμό storyboard και animatic μου έδωσε αυξημένη παραγωγικότητα στη δημιουργία 100’ λεπτών υλικού προεπισκόπησης.
Άλλες εφαρμογές που χρησιμοποιώ συχνά αφορούν την κειμενογραφία την επεξεργασία φωτογραφιών, την εικονογράφηση και το μοντάζ. Τα σχετικά εργαλεία έφτασαν σε ένα ώριμο επίπεδο εδώ και δεκαετίες. Οι συνήθεις λειτουργίες μπορούν πλέον να γίνουν με πολυάριθμα εναλλακτικά προγράμματα.
Ποιες είναι οι πιο συνηθισμένες προκλήσεις όταν δουλεύεις σε 3D animation στην Ελλάδα — από πλευράς υποδομών, χρηματοδότησης, ομάδων;
Η Ελλάδα είναι ανταγωνιστική σε ορισμένα σημεία καθώς υπάρχει διαθέσιμο εργατικό δυναμικό με εξειδικευμένες ικανότητες. Από την άλλη πλευρά είναι περιορισμένη η ρευστότητα στην αγορά και κατ’ επέκταση είναι μάλλον σχετικά λίγοι οι υποψήφιοι επενδυτές στη χώρα.
Οι ξένοι επενδυτές φαίνονται επιφυλακτικοί στο να χτίσουν μακρόβιες επιχειρήσεις στην Ελλάδα παρόλο υπάρχει καλό εργατικό δυναμικό. Θεωρώ ότι το ξένο κεφάλαιο προβληματίζεται με το φορολογικό σύστημα και βλέπει τα σκάνδαλα που έφεραν σενάρια χρεοκοπίας και grexit, τα capital controls, μέχρι και τα πρόσφατα Τέμπη και Οπεκεπέ.
Από πλευράς υποδομών στην Ελλάδα υπάρχει μεγάλη ευελιξία διότι στήνεται εύκολα ένα στούντιο π.χ. 50 ατόμων. Το κόστος ενοικίασης χώρων είναι ίδιο είτε για νεοσύστατες επιχειρήσεις είτε για παλιές. Για ένα πενταετές πλάνο παραγωγής δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά στα έξοδα υπολογιστών αφού το hardware απαξιώνεται γρήγορα και οι άδειες λογισμικού είναι αποκτούνται με συνδρομή. Το μοντέλο αυτό επιτρέπει τη σταδιακή αύξηση του μεγέθους σε βάθος χρόνου. Μάλλον θα ήταν δύσκολο να στηθεί γρήγορα ένα μεγάλο στούντιο με εργατικό δυναμικό άνω των 500 ατόμων.
Μία δυσκολία στη δημιουργία τηλεοπτικών και κινηματογραφικών προϊόντων με παγκόσμια κυκλοφορία είναι οι αυξημένες απαιτήσεις σε αριθμό προσωπικού. Είναι δηλαδή πρόκληση η δημιουργία ανταγωνιστικών προϊόντων με περιορισμένο προϋπολογισμό.
Ποια ήταν η πιο μεγάλη έκπληξη / ανατροπή που αντιμετώπισες κατά τη διάρκεια της πορείας σου — κάτι το οποίο δεν περίμενες ότι θα συμβεί;
Με προβληματίζει το AI.
Πώς βλέπεις την “τάση” του animation στην Ελλάδα και διεθνώς — ποιες δυνατότητες ανοίγονται τα επόμενα χρόνια;
Βλέπουμε έναν γενικό εκδημοκρατισμό στην κινηματογραφική παραγωγή. Ο εξοπλισμός γίνεται ολοένα πιο προσιτός πράγμα που εξυπηρετεί τις ανεξάρτητες παραγωγές.
Η εμπορική πρόκληση είναι ότι οι δυνητικά κερδοφόρες παραγωγές εξακολουθούν να χρειάζονται επιχειρηματικό σχέδιο με κεφάλαιο για να γίνουν ποιοτικά προϊόντα που υποστηρίζονται από πλάνα διανομής και προώθησης.
Έχει ενδιαφέρον να αναγνωρίσουμε την άνθηση στη διάθεση ταινιών σε διαδικτυακές πλατφόρμες που δημιούργησε μια συμπληρωματική αγορά δίπλα από τις παραδοσιακές μεθόδους διανομής.
Έχεις συμμετάσχει σε φεστιβάλ / διαγωνισμούς με τα έργα σου — ποια εμπειρία σου έχει μείνει περισσότερο αξέχαστη;
Πράγματι συμμετείχα σε πολλά φεστιβάλ σαν δημιουργός. Γνώρισα δημιουργούς έμπειρους και ανερχόμενους από όλον τον κόσμο με τους οποίους μοιραστήκαμε εμπειρίες σε ζεστό κλίμα. Οι φιλίες που ανέπτυξα με διοργανωτές φεστιβάλ μου επέτρεψαν να δω και την πλευρά της διαχείρισης. Σε αρκετές εκδηλώσεις έδωσα ομιλίες για τον κινηματογράφο και τα τελευταία χρόνια συμμετέχω σε κριτικές επιτροπές για τη βράβευση των ταινιών που ξεχωρίζουν.
Αν έπρεπε να συμβουλεύσεις έναν νέο δημιουργό animation στην Ελλάδα, ποια 3 βασικά πράγματα θα του έλεγες να προσέξει;
Ο κάθε άνθρωπος έχει διαφορετικά πλεονεκτήματα και εργαλεία για να εκμεταλλευτεί και γι’ αυτό υπάρχουν διαφορετικές εκφάνσεις σε αυτό που λέμε πετυχημένη πορεία.
Η υπομονή είναι αρετή. To animation απαιτεί αρκετά χρόνια σπουδών για να αναπτυχθούν δεξιότητες σε ένα σύνολο ειδικοτήτων. Η εξειδίκευση καλό είναι να αφορά έναν τομέα που ο νέος βρίσκει προσωπικά ελκυστικό ώστε να προοδεύσει πιο ακούραστα.
Για τη δημιουργία δειγμάτων δουλειάς συνιστώ να δίδεται περισσότερη έμφαση στην ποιότητα παρά στην μεγιστοποίηση της διάρκειας αναπαραγωγής βίντεο.