To Κέντρο Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων-ΚΕΔΙΣΑ συνδιοργάνωσε με το Ελληνικό Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών-ΕΛΙΣΜΕ και την Maritime Corporate Diplomacy-MARDIPLO με μεγάλη επιτυχία την Τετάρτη 26 Νοεμβρίου 2025 διαδικτυακή εκδήλωση (webinar) με θέμα: «Θαλάσσια Διπλωματία και Γεωπολιτικές προκλήσεις». Ομιλητές ήταν: ο Πέτρος Τασιός (Διεθνολόγος-Ειδικός στην Εξωτερική Πολιτική των ΗΠΑ) ο Βασίλειος Μαρτζούκος (Αντιναύαρχος ε.α. & Αντιπρόεδρος Δ.Σ. ΕΛΙΣΜΕ) και η Δρ. Μαίρη Παπασχοινοπούλου (Εταίρος & Διευθύνουσα Σύμβουλος MARDIPLO). Συντονιστής του webinar ήταν ο Αντιπρόεδρος Δ.Σ. & Δ/ντης Ερευνών του ΚΕΔΙΣΑ Δρ. Παναγιώτης Σφαέλος.
Χαιρετισμούς απεύθυναν ο κ. Ιωάννης Μπαλτζώης (Αντιστράτηγος ε.α. & Πρόεδρος Δ.Σ. ΕΛΙΣΜΕ) και ο Δρ. Ανδρέας Γ.Μπανούτσος (Ιδρυτής & Πρόεδρος Δ.Σ. ΚΕΔΙΣΑ)
Ο Διεθνολόγος και Ειδικός στην Εξωτερική Πολιτική των ΗΠΑ κ. Πέτρος Τασιός ξεκίνησε την ομιλία του αναφέροντας ότι οι προτεραιότητες της εξωτερικής πολιτικής του Προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ επικεντρώνονται στην ενεργειακή αυτάρκεια και κυριαρχία, στα κρίσιμα ορυκτά και τις σπάνιες γαίες, την τεχνητή νοημοσύνη, την υψηλή τεχνολογία και τη ναυτιλία. Σύμφωνα με μελέτες, η Κίνα εδώ και τρεις δεκαετίες έχει επενδύσει στη ναυτιλία και ειδικά στην κατασκευή πλοίων ώστε να επικρατήσει στις ναυτιλιακές αγορές. Σε μεγάλο βαθμό πέτυχε τους στόχους της και σήμερα η Κίνα περιορίζει και επιβαρύνει το αμερικανικό εμπόριο και τη ναυτιλία. Ο Τραμπ έβαλε στόχο τον περιορισμό της κινέζικης κυριαρχίας σε όλες τις πτυχές που σχετίζονται με τις θαλασσιές μεταφορές, τα λιμάνια, τα ναυπηγεία και την ποντοπόρα ναυτιλία. Αυτό έγινε μέσω επιπρόσθετων δασμών και τελών σε πλοία κινεζικής κατασκευής, πλοιοκτησίας ή διαχείρισης που δένουν στα λιμάνια των ΗΠΑ. Η κυβέρνηση Τραμπ πήρε μέτρα για την απλοποίηση του ρυθμιστικού πλαισίου. Πέρασε Εκτελεστικό Διάταγμα δημιουργίας επενδυτικών ζωνών για την ανάπτυξη ναυπηγικών και λιμενικών υποδομών. Επέκτεινε την εκπαίδευση και την κατάρτιση του ναυτιλιακού εργατικού δυναμικού. Είχαμε και εμπλοκή συμμάχων για την ευθυγράμμιση των εμπορικών πολιτικών και την προσέλκυση ξένων επενδύσεων στη ναυτιλία. Η Ships for America Act στοχεύει στην ενίσχυση της αμερικανικής εμπορικής σημαίας μέσω διευκολύνσεων και κινήτρων. Επίσης, ορίστηκε ειδικός σύμβουλος για τη ναυτιλία που συμμετέχει στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ ενώ συστάθηκε και ειδικό γραφείο στο Λευκό Οίκο. Συστάθηκε επίσης ταμείο θαλάσσιας ασφάλειας και καταρτίστηκε ναυτιλιακό σχέδιο δράσης. Οι ΗΠΑ απευθύνθηκαν στην εταιρία Hawha Group στη Νότια Κορέα η οποία έκανε εξαγορά του ναυπηγείου Philly Shipping Yard στο Pittsburgh για 100 εκατομμύρια δολάρια και επένδυσε 5 δις. δολάρια για την αύξηση παραγωγής στην κατασκευή των πλοίων από 2 στα 20 το χρόνο. Έγινε και η πρώτη παραγγελία LNG carrier ύστερα από 50 χρόνια αλλά και η πρώτη παραγγελία δεξαμενόπλοιου ύστερα από 10 χρόνια. Επίσης, υπάρχει στρατηγική μεταφοράς νηολογίου των πλοίων στην αμερικανική εμπορική σημαία από μεγάλες διαχειρίστριες εταιρίες. Επίσης, διεξήχθη έρευνα για τον εντοπισμό κανονισμών, πολιτικών και πρακτικών που δημιουργούν δυσμενείς συνθήκες ναυτιλίας στα σημεία στενής θάλασσας (choke points) ώστε να διευκολυνθεί η αμερικανική ναυσιπλοΐα. Περαιτέρω, προωθήθηκε ο περιορισμός της κινέζικης κυριαρχίας στους τομείς που συνδέονται άμεσα και έμμεσα με την ναυτιλία. Μακροχρόνιες πολιτικές ενίσχυσης για την επανάκαμψη της ναυτιλιακής βιομηχανίας με προτεραιότητα στον ναυπηγικό κλάδο. Ελήφθησαν και ειδικά μέτρα για την διαχρονική στόχευση της ελεύθερης ναυσιπλοΐας, του έλεγχου των θαλασσίων περασμάτων, του απρόσκοπτου ελλιμενισμού και της προβολής ισχύος των ΗΠΑ στην θάλασσα. Όπως επισήμανε ο κ. Τασιός, αυτά τα μέτρα αποτελούν μέρος της υψηλής στρατηγικής των ΗΠΑ που έχει θέσει ο Πρόεδρος Τραμπ και αφορούν την θαλάσσια κυριαρχία των ΗΠΑ ως ναυτική δύναμη.
Ο Αντιναύαρχος ε.α. κ. Βασίλειος Μαρτζούκος ανέφερε ότι η θαλάσσια στρατηγική είναι η ανάπτυξη και χρήση του συνόλου των συντελεστών της θαλάσσιας ισχύος προκειμένου να επιτευχθούν οι εθνικοί σκοποί ενώ η ναυτική στρατηγική είναι η τέχνη και επιστήμη χρησιμοποιήσεως της στρατιωτικής ισχύος σε θαλάσσια θέατρα επιχειρήσεων. Το στρατηγικό θαλάσσιο περιβάλλον περιλαμβάνει τις Ανοικτές Θάλασσες, τις ΑΟΖ και τις Χωρικές Θάλασσες. Η ναυτική διπλωματία έχει ως κύριο στόχο την αποτροπή ή την αλλαγή συμπεριφοράς του αντιπάλου, την κλιμάκωση ή αποκλιμάκωση κρίσεων και την ανθρωπιστική βοήθεια. Εργαλεία της ναυτικής διπλωματίας αποτελούν: οι επιχειρήσεις ελεύθερης ναυσιπλοΐας, οι ναυτικές ασκήσεις και οι επιχειρήσεις ασφαλείας. Σήμερα, υπάρχουν μεγάλες προκλήσεις στη διεθνή ναυτική διπλωματία όπως ο μεγάλος ανταγωνισμός ΗΠΑ-Κίνας, οι διαμάχες για οριοθέτηση ΑΟΖ, οι περιορισμοί των πόρων, οι υβριδικές θαλάσσιες απειλές (πειρατεία, τρομοκρατία, παραστρατιωτικές δυνάμεις και ποινικό έγκλημα), καθώς και πολιτικοί/νομικοί περιορισμοί. Η ναυτική διπλωματία απαιτεί επίγνωση του θαλασσίου πεδίου και πολυεθνική συνεργασία. Η ναυτική διπλωματία κατέχει ειδική θέση στις διεθνείς σχέσεις ενώ τα ναυτικά σώματα των χωρών αποτρέπουν τις απειλές, προστατεύουν το εμπόριο, διαμορφώνουν τοπικές ισορροπίες και συνεργασίες, προβάλουν ισχύ στην ξηρά και αποκτούν θαλάσσιο έλεγχο. Συνεπώς, η ναυτική διπλωματία αποτελεί ζωτικό βραχίονα της εξωτερικής πολιτικής των ναυτικών κρατών.
Η Εταίρος & Διευθύνουσα Σύμβουλος MARDIPLO Δρ. Μαίρη Παπασχοινοπούλου ανέφερε ότι η Θαλάσσια διπλωματία στην ναυτιλία χρησιμοποιείται κυρίως για την επίλυση εταιρικών διενέξεων όπου η διαμεσολάβηση, η διαιτησία και η δικαστική διαδικασία είναι αναποτελεσματικές ή υπερβολικά δαπανηρές σε χρόνο ή φήμη. Διαπραγματεύεται συμφωνίες μεταξύ μια εταιρίας ή ομάδας εταιρειών του ναυτιλιακού τομέα και κυβερνήσεων ή άλλων οιονεί κυβερνητικών ή ιδιωτικών φορέων. Η οικονομική ναυτιλιακή διπλωματία λειτουργεί στη βάση του αμοιβαίου πολιτικο-οικονομικού συμφέροντος, της φήμης και της οικοδόμησης σχέσεων με τους εξωτερικούς ενδιαφερόμενους. Επίσης, διαχειρίζεται την «ήπια ισχύ» με διακριτικότητα, σύνεση και διαπολιτισμική ενσυναίσθηση. Υπάρχουν πολλές προκλήσεις της ναυτιλιακής διπλωματίας, όπως: οι διαταραχές στις θαλασσιές εμπορικές οδούς και η ενεργειακή αποσταθεροποίηση λόγω περιφερειακών συγκρούσεων, οι μετατοπίσεις στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες και στα πρότυπα προμήθειας, το αυξημένο κόστος καυσίμων και λειτουργίας λόγω αλλαγών στην δρομολόγηση, η αύξηση του κόστους ασφάλισης σε θαλάσσιες ζώνες υψηλού κίνδυνου, οι οικονομικές κυρώσεις που επηρεάζουν την πρόσβαση πλοίων και τις ροές φορτίων. Οι απειλές για την ναυτιλία είναι η διαταραχή πολιτικής σταθερότητας, η τρομοκρατία με στόχο τη θαλάσσια δραστηριότητα, το λαθρεμπόριο και η παράνομη διακίνηση μεταναστών. Στην συνέχεια, η Δρ. Παπασχοινοπούλου επικεντρώθηκε στη Βαλτική Θάλασσα για την οποία έχει εκπονήσει μελέτη (case study) η MARDIPLO σε συνεργασία με την εταιρεία Vanguard. Σύμφωνα με την μελέτη, η Βαλτική Θάλασσα αποτελεί κρίσιμο γεωστρατηγικό κόμβο με υψηλή πυκνότητα ναυτιλιακής κυκλοφορίας και υποθαλάσσιες υποδομές μεγάλη σημασίας. Η Βαλτική Θάλασσα απαιτεί ενισχυμένη επιτήρηση και ασφάλεια της ναυτιλιακής δραστηριότητας. Στη Βαλτική Θάλασσα υπάρχει αυξημένη παρουσία του ΝΑΤΟ, της ΕΕ και της Ρωσίας και συνεπώς υπάρχει σοβαρός κίνδυνος διατάραξης της λειτουργίας των εμπορικών λιμένων και μετακίνησης αγαθών με άμεση συνέπεια για το διεθνές εμπόριο. Υπάρχει επίσης σοβαρός κίνδυνος ηλεκτρονικού πολέμου αλλά και υβριδικές απειλές. Συνεπώς, η περιοχή της Βαλτικής παρουσιάζει σύνθετες απειλές για την ναυτιλία που απαιτούν συνεκτική αντιμετώπιση και λύση σε επίπεδο τεχνολογίας και διπλωματίας. Για την ασφαλή ναυσιπλοΐα στη Βαλτική Θάλασσα, η μελέτη προτείνει ένα λειτουργικό σύστημα με πλήρη εικόνα των πλοίων, ενημερώσεις πληροφοριών και δεδομένων περιστατικών, στρατηγική διαχείριση συγκρούσεων, συνεργασία του ναυτιλιακού τομέα με ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς στην Βαλτική και εκπαίδευση στη διαχείριση κρίσεων. Απαιτείται δηλαδή ένας συνδυασμός τεχνολογίας και διπλωματικής εμπλοκής σε one stop shop. Αυτό το μοντέλο ενισχύει την ασφάλεια και την ετοιμότητα της ναυτιλίας και της συνεργασίας με κρατικούς και διακρατικούς φορείς στη Βαλτική.
Μετά το πέρας των ομιλιών, ακολούθησε συζήτηση και ερωτήσεις. Ο Ιδρυτής και Πρόεδρος του ΚΕΔΙΣΑ, Δρ. Ανδρέας Γ. Μπανούτσος έκανε μια ερώτηση σχετικά με την διένεξη ΗΠΑ και Κίνας αναφορικά με το λιμάνι του Πειραιά και πως η Ελλάδα μπορεί να γεφυρώσει αυτή την διαμάχη. Η Δρ. Παπασχοινοπούλου απάντησε ότι μια τέτοια διένεξη θα μπορούσε να γίνει αντικείμενο της MARDIPLO αν η κυβέρνηση ζητούσε μια τέτοια συνδρομή. Ο κ. Μαρτζούκος απάντησε ότι η παραχώρηση του λιμένος Πειραιά στην Κινεζική COSCO έγινε σε μια εποχή που δεν υπήρχαν άλλοι επενδυτές. Αλλά γενικά αυτό δεν αλλάζει τον γεωπολιτικό προσανατολισμό της χώρας και πρέπει να ξεκαθαριστεί ότι στρατηγικά είμαστε με τη Δύση αλλά ταυτόχρονα μπορούμε να κάνουμε μια πολυδιάσπαση εμπορική εξωτερική πολιτική ως κυρίαρχο κράτος. Ο Δρ. Μπανούτσος έκανε άλλη μια ερώτηση για την κατάσταση ασφαλείας που θα επικρατήσει στη Βαλτική Θάλασσα στο άμεσο μέλλον – ακόμα και αν υπάρξει μια συμφωνία ειρήνευσης στο Ουκρανικό – και κατά πόσο η διπλωματία μπορεί να αμβλύνει τις διαφορές ΕΕ και Ρωσίας ή θα υπάρξει κλιμάκωση των εντάσεων και ενδεχόμενη σύγκρουση. Η Δρ. Παπασχοινοπούλου απάντησε ότι η διπλωματία λειτουργεί συνέχεια και αθόρυβα. Συνεπώς, πάντα υπάρχει χώρος για διπλωματία στην περιοχή της Βαλτικής. Οι ναυτιλιακές εταιρίες έρχονται σε μια ζώνη υψηλού κινδύνου στη Βαλτική ανεξάρτητα από την πιθανή επίλυση του Ουκρανικού. Η ναυτιλιακή διπλωματία υπάρχει ακριβώς για την επίλυση των διαφορών των ναυτιλιακών εταιριών που στη Βαλτική είναι αυξημένες όπως έδειξε και η μελέτη. Ο κ. Μαρτζούκος είπε ότι η διπλωματία είναι πάντοτε παρούσα ακόμα και μεταξύ εμπόλεμων. Στην Βαλτική διεξάγεται ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός Ευρασίας και Δύσης. Η ένταση στη Βαλτική θα συνεχιστεί καθώς η Ρωσία είναι μία Μεγάλη Δύναμη η οποία δεν θα μπορούσε πότε να είναι μέλος της ΕΕ και δρα για τα δικά της εθνικά συμφέροντα. Το μόνο που ελπίζουμε είναι να μην ξεπεραστούν κάποια όρια από του δρώντες στην Βαλτική Θάλασσα και οδηγηθούμε σε κλιμάκωση.