Οι Ευρωπαϊκές κυρώσεις κατά της Ρωσίας: Προκλήσεις και ευκαιρίες για την Ελληνική Εμπορική Ναυτιλία

Γράφει ο Ζαφείρης Καραβίας, Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ (Πολιτικός Επιστήμονας/Διεθνολόγος, Κάτοχος Μεταπτυχιακού στις Ναυτιλιακές Σπουδές)

Την 19^η Σεπτεμβρίου του 2025, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε το 19ο πακέτο κυρώσεων κατά της Ρωσίας, το οποίο στοχεύει σε στρατηγικούς τομείς της ρωσικής οικονομίας και περιλαμβάνει:

• Απαγόρευση εισαγωγής ρωσικού υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στις ευρωπαϊκές αγορές και μείωση του ανώτατου ορίου τιμής για το ρωσικό αργό πετρέλαιο στα 47,60 δολάρια τηρώντας το Price Cap.
• Επιβολή κυρώσεων σε περισσότερα από 118 επιπλέον πλοία του λεγόμενου «σκιώδους στόλου» (shadow fleet) του στόλου δηλαδή που χρησιμοποιείται για να μεταφέρει ρωσικό πετρέλαιο εκτός του πλαισίου του Price Cap, ανεβάζοντας συνολικά τα πλοία που περιλαμβάνονται στις κυρώσεις σε πάνω από 560. Μεταξύ των κυρώσεων αυτών συμπεριλαμβάνεται και η απαγόρευση στις ευρωπαϊκές εταιρείες να αντασφαλίζουν πλοία που συνδέονται με ύποπτες δραστηριότητες.
• Περιορισμούς σε ρωσικές και ξένες τράπεζες, πλατφόρμες κρυπτονομισμάτων καθώς και στο ρωσικό σύστημα πιστωτικών καρτών MIR που χρησιμοποιούνται για παράκαμψη των κυρώσεων.

• Απαγόρευση εξαγωγών τεχνολογιών και ειδών που υποστηρίζουν το ρωσικό στρατιωτικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα

• Στοχοποίηση τρίτων που συνεργάζονται με τη Ρωσία βοηθώντας την να παρακάμπτει τις κυρώσεις ή παρέχοντας έμμεση υποστήριξη στο ρωσικό στρατιωτικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα συμπεριλαμβανομένων Κινέζικων εταιριών

Για την καλύτερη κατανόηση των παραπάνω, να σημειωθεί ότι το «Price Cap» ή ελληνιστί «Ανώτατο Όριο Τιμής» είναι ένας μηχανισμός που αποφάσισαν η ΕΕ, οι χώρες της G7 και η Αυστραλία σύμφωνα με τον οποίο επιτρέπεται να πωλείται ρωσικό πετρέλαιο και προϊόντα του μόνο μέχρι μια ανώτατη τιμή (π.χ. Λιγότερο από 50 δολάρια το βαρέλι για το αργό). Αν το ρωσικό πετρέλαιο πωλείται πιο ακριβά, τότε εταιρείες που εδρεύουν στις χώρες που έχουν υιοθετήσει το μέτρο δεν επιτρέπεται να παρέχουν υπηρεσίες (ναυτιλία, ασφάλιση, χρηματοδότηση κ.α) για τη μεταφορά του. Στόχος είναι να μειωθούν τα έσοδα της Ρωσίας από εξαγωγές, χωρίς να σταματήσει πλήρως η παγκόσμια ροή πετρελαίου.

Το γεγονός ότι η ΕΕ, η G7 και η Αυστραλία έχουν δεσμευτεί να εφαρμόζουν το price cap έχει παγκόσμιο αντίκτυπο, γιατί το μεγαλύτερο μέρος της διεθνούς ναυτιλίας και ασφάλισης ελέγχεται από εταιρείες που εδράζονται στις χώρες αυτές. Έτσι, ακόμη και αγοραστές σε άλλα σημεία του πλανήτη όπως η Ασία, η Αφρική η Λατινική Αμερική επηρεάζονται καθώς αν θέλουν να αγοράσουν ρωσικό πετρέλαιο πάνω από το πλαφόν, θα πρέπει να βρουν πλοία και ασφαλιστές εκτός G7/ΕΕ κάτι που είναι δύσκολο και ακριβό.

Οι ΗΠΑ και η ΕΕ βρίσκονται επίσης κοντά στη συμφωνία για τη χρήση περίπου 300 δισ. δολαρίων από τα δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία της ρωσικής κεντρικής τράπεζας για τη στήριξη της Ουκρανίας, ενώ σύντομα αναμένονται προτάσεις για τον τρόπο με τον οποίο θα γίνει αυτό.

Σύμφωνα με την Πρόεδρο της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η πολεμική οικονομία της Ρωσίας συντηρείται από τα έσοδα από τα ορυκτά καύσιμα. Έτσι ανταποκρινόμενη στο κάλεσμα Τραμπ για απεξάρτηση από τη Ρωσική ενέργεια και την αύξηση εισαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου από τις ΗΠΑ, η Κομισιόν πρότεινε να τερματιστούν όλες οι αγορές ρωσικού υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) έναν χρόνο νωρίτερα, μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2027, και να στοχεύσουν τα διυλιστήρια, τους εμπόρους πετρελαίου και τις πετροχημικές εταιρείες που αγοράζουν ρωσικό πετρέλαιο παραβιάζοντας τις Δυτικές κυρώσεις με σκοπό να έλθει η Ρωσία στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για εκεχειρία στην Ουκρανία.

Η ελληνική ναυτιλία κατέχει σημαντικό μερίδιο στην παγκόσμια αγορά LNG (περίπου 20% του στόλου) και αποτελεί βασικό παράγοντα μεταφοράς ενεργειακών προϊόντων. Οι κυρώσεις αυτές αναδιαμορφώνουν την αγορά και επηρεάζουν ποικιλοτρόπως την Ελληνική Ναυτιλία και ειδικότερα τους πλοιοκτήτες LNG carriers.

Εκτενέστερα και για καλύτερη κατανόηση των παραπάνω ας αναφερθούμε πρώτα στις δυσμενείς επιπτώσεις των κυρώσεων στην Ελληνική Ναυτιλία:

• Η απαγόρευση εισαγωγής ρωσικού υγροποιημένου φυσικού αερίου  σημαίνει απώλεια φορτίων και κατ’ επέκταση ναύλων από τη Ρωσία στερώντας μια μεγάλη αγορά από τον κλάδο των θαλάσσιων μεταφορών
• Οι πιέσεις από το υψηλό κόστος καυσίμων & η συμμόρφωση με τις προδιαγραφές ESG βραχυπρόθεσμα αυξάνουν σημαντικά το συνολικό κόστος της επιχειρησιακής λειτουργίας των πλοίων καθώς και τον ανταγωνισμό στην αγορά. Ειδικότερα: Τα νόμιμα πλοία που συμμορφώνονται με τους κανονισμούς της ΕΕ χρειάζεται δηλαδή να ανταγωνιστούν με τα πλοία του «Σκιώδους Στόλου» που χρησιμοποιείται από τη Ρωσία για τη μεταφορά πετρελαίου, σε τιμές υψηλότερες από αυτές που έχει ορίσει η Δύση, χρηματοδοτώντας έτσι τον πόλεμο με την Ουκρανία. Ο στόλος αυτός δεν τηρεί μια σειρά από κανονισμούς με αποτέλεσμα να αυξάνει το ρίσκο κατάσχεσης πλοίων από τις Ευρωπαϊκές Αρχές αλλά και την πιθανότητα μέσα από τους φθηνότερους ναύλους που προσφέρει να καταφέρει να πουλήσει καύσιμα στη διεθνή αγορά. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο «Σκιώδης Στόλος» που συνήθως φέρει σημαίες ευκαιρίας και ασαφές ιδιοκτησιακό καθεστώς καθώς ένα πλοίο μπορεί εύκολα να αλλάζει χέρια μέσω off-shore αγοραπωλησιών εκτός ΕΕ είναι και ύποπτος για κατασκοπευτικές ενέργειες και καταστροφές υποδομών όπως υπόγεια καλώδια στη Βαλτική. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ίδια η πολιτική της επιβολής των ευρωπαϊκών κυρώσεων κατά του ενεργειακού τομέα της Ρωσίας είναι αυτή που έχει στρεβλώσει την λειτουργία της ελεύθερης αγοράς και οδήγησε στην δημιουργία του λεγόμενου «Σκιώδους Στόλου» της Ρωσίας. Γενικότερα είναι διαπιστωμένο και ιστορικά ότι όταν τα κράτη ή υπερεθνικές οντότητες επεμβαίνουν με περιορισμούς και απαγορεύσεις στην λειτουργία της αγοράς τότε αυτόματα σχηματίζεται μία «μαύρη αγορά» έτσι ώστε να εξυπηρετηθεί η ζήτηση των προϊόντων που τελούν υπό περιορισμούς ή απαγορεύσεις (π.χ. εποχή ποτοαπαγόρευσης στις ΗΠΑ) με σημαντική όμως οικονομική επιβάρυνση για τους τελικούς καταναλωτές. Επομένως θα μπορούσε να πει κανείς ότι ελέγχεται η σκοπιμότητα της συνέχισης της πολιτικής επιβολής των ευρωπαϊκών κυρώσεων κατά της Ρωσίας καθώς δημιουργεί σημαντική στρέβλωση στο διεθνές εμπόριο.
• Αντίστοιχα μικρές ναυτιλιακές εταιρίες που εκτελούσαν δρομολόγια τοπικού χαρακτήρα μεταξύ Ρωσίας και γειτονικών χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης π.χ χώρες Βαλτικής, Σκανδιναβίας κτλ εξωθούνται στα οικονομικά όρια τους όσον αφορά τη λειτουργία τους και οδηγούνται εκτός αγοράς καθώς η ανάγκη για εναλλακτικές διαδρομές, πιο μακρινές αποστάσεις και πιο πολύπλοκες νομικές/ασφαλιστικές διαδικασίες αυξάνει το κόστος, και οι μικρότερες εταιρείες μπορεί να μην έχουν κατάλληλα πλοία, πόρους ή τεχνογνωσία ώστε να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα.
• Προσπάθεια να υπερκεραστούν οι κυρώσεις από πλοιοκτήτες αυξάνουν σημαντικά το νομικό και ασφαλιστικό ρίσκο – Πλοία που συνδέονται με «Σκιώδεις Στόλους» συχνά περιλαμβάνουν κίνδυνο κυρώσεων για τους ιδιοκτήτες τους αλλά και τις εταιρίες που τα χρησιμοποιούν ή τα ασφαλίζουν. Οι Έλληνες εφοπλιστές πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί ώστε να μην έρθουν σε επαφή πλοία της εν λόγω κατηγορίας, αλλιώς εκτίθενται σε αυστηρές νομικές και ασφαλιστικές κυρώσεις.
• Ένας κλάδος που πλήττεται ιδιαίτερα από τα νέα δεδομένα, ιδιαίτερα στη Βόρεια Ευρώπη και είναι άμεσα συνυφασμένος με την ναυτιλιακή δραστηριότητα είναι ο παραναυτιλιακός τομέας. Χιλιάδες μεσιτικές εταιρίες συντήρησης, επισκευών, προμήθειας ειδών φαρμακευτικής κάλυψης, πυροπροστασίας, αποθήκευσης κ.α που εδρεύουν σε μεγάλα λιμάνια και εξαιτίας της απώλειας πελατών – φορτίων από τη Ρωσική Αγορά και της μετατόπισης των δραστηριοτήτων σε αγορές εκτός ΕΕ.

Αντίστοιχα παρά τους περιορισμούς, μια σειρά από νέες ευκαιρίες προκύπτουν από τα νέα δεδομένα:

• Η EY και η Oxford Analytica επισημαίνουν ότι οι κυρώσεις θα ενισχύσουν την ανακατανομή του εμπορίου και μακροπρόθεσμα θα αυξηθούν οι ναυλώσεις σε μεγαλύτερες αποστάσεις (tonne-miles) για τους Έλληνες εφοπλιστές και την Ευρωπαϊκή Ναυτιλία εν γένει. Οι Ευρωπαίοι εισαγωγείς αναζητούν απρόσκοπτο και ασφαλή εφοδιασμό με αποτέλεσμα περισσότερα μακροχρόνια συμβόλαια μεταφορών.
• Παρά τον αποκλεισμό της Ρωσικής Αγοράς, αναμένεται διαφοροποίηση με άνοιγμα σε νέες αξιόλογες αγορές όπως οι ΗΠΑ, τα κράτη της Μέσης Ανατολής, η Αφρική και η Αυστραλία.
• Λόγω του μεγέθους του ελληνόκτητου στόλου οι Έλληνες εφοπλιστές, αναμένεται να βγουν κερδισμένοι από τις νέες εμπορικές διαδρομές. Η άνοδος της ζήτησης για στόλο LNG carriers, όπου οι Έλληνες κατέχουν κορυφαία θέση, αναμένεται να τους καταστήσει απαραίτητους δρώντες για την ενεργειακή ασφάλεια της Γηραιάς Ηπείρου
• Οι επενδύσεις στον «πράσινο» στόλο και την τεχνολογική αναβάθμιση θα αναδείξουν για μία ακόμη φορά τον ελληνόκτητο στόλο στην κορυφή της ναυτιλίας, αναβαθμίζοντας ποιοτικά τα χαρακτηριστικά του και ενισχύοντας το ανταγωνιστικό του πλεονέκτημα. Οι Έλληνες πλοιοκτήτες θα διατηρήσουν έτσι τη φήμη τους ως αξιόπιστοι μεταφορείς βρισκόμενοι διαχρονικά ένα βήμα μπροστά από τους ανταγωνιστές τους. Οι προμηθευόμενοι και λοιποί έμποροι είναι πρόθυμοι να πληρώσουν παραπάνω για νόμιμες και ασφαλείς μεταφορές διασφαλίζοντας την ακεραιότητα του φορτίου γεγονός που πρόκειται να υποστηρίξει την επιλογή της συμμόρφωσης του ελληνόκτητου στόλου με τις προβλέψεις της ΕΕ.
• Η συμμόρφωση με τους κανόνες των κυρώσεων της ΕΕ αναμένεται να δημιουργήσει ένα νέο τοπίο στο χάρτη της Ναυτιλίας, με όσα λιμάνια συμμορφώνονται να αυξάνουν την αξιοπιστία τους και πιθανώς την σημασία τους. Συνεπώς κάποια λιμάνια θα χαρακτηριστούν από τους πλοιοκτήτες ως ασφαλείς προορισμοί για κάθε ναυτιλιακή δραστηριότητα αυξάνοντας το εμπόριο τους, τα ελληνικά λιμάνια μπορούν να διαδραματίσουν το ρόλο αυτό και να επωφεληθούν. Η ΕΕ ως παγκόσμιος σημαντικός οικονομικός δρών δύναται άλλωστε να ωθήσει και τρίτα κράτη ή εταιρίες να συμμορφώνονται ηθελημένα με τους κανονισμούς της προκειμένου να παραμένουν στην ευρωπαϊκή αγορά.
• Η αποφυγή της σύνδεσης με το «Σκιώδη Στόλο» με συνεχή παρακολούθηση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος από πλευράς ΕΕ, της αξιοπλοΐας από πλευράς IMO, του AIS data (π.χ. Windward, MarineTraffic) για να αποφευχθούν “γκρίζες” διαδρομές κ.α αναμένεται να αναβαθμίσει την αξιοπιστία των εταιριών που συμμορφώθηκαν και να περιορίσει σε κάποιο βαθμό το φαινόμενο στην ακτογραμμή της ΕΕ διασφαλίζοντας την τήρηση των κανόνων και την διεξαγωγή του εμπορίου με νόμιμο τρόπο.
• Αναφορικά με τις παραναυτιλιακές δραστηριότητες που πλήττονται περισσότερο, ενδεχομένως να σημειωθεί μετατόπιση δραστηριοτήτων ωφελώντας διαφορετικά λιμάνια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ειδικότερα ενώ τα λιμάνια της Βόρειας Ευρώπης βλέπουν την δραστηριότητα τους να μειώνεται, τα λιμάνια του Ευρωπαϊκού Νότου που βρίσκονται εγγύτερα στις νέες διαδρομές π.χ. Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία ίσως να καταφέρουν να αναδειχθούν σε ενδιάμεσους κόμβους για φορτία από εναλλακτικές αγορές (Μέση Ανατολή, Αφρική κ.α) με αποτέλεσμα την αύξηση της παραναυτιλιακής δραστηριότητας.

Συνεπώς παρά τις βραχυπρόθεσμες πιέσεις και το κόστος αναπροσαρμογής στα νέα δεδομένα, μακροπρόθεσμα οι Έλληνες πλοιοκτήτες που στην πλειοψηφία τους εμπλέκονται στην ποντοπόρο ναυτιλία αναμένεται να αναβαθμίσουν τη θέση τους, καθώς η ΕΕ χρειάζεται αξιόπιστο στόλο που να καλύπτει τις αυξημένες αποστάσεις και τις προδιαγραφές ESG. Έτσι οι Έλληνες εφοπλιστές, λόγω του μεγέθους του στόλου, της τεχνολογικής υπεροχής και της γεωστρατηγικής θέσης της χώρας μπορούν να αντιμετωπίσουν τις κυρώσεις ως κίνητρο αναπροσαρμογής και να τις μετατρέψουν σε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.

Η παραπάνω διαπίστωση έχει ισχύ ακόμη και με την πιθανότητα κατασκευής του Αγωγού «Power of Siberia 2-Η Δύναμη της Σιβηρίας 2» (PoS-2), ενός καταλυτικού έργου που αν υλοποιηθεί αναμένεται να αναδιαμορφώσει σημαντικά την παγκόσμια αγορά ενέργειας, ανακατευθύνοντας το ρωσικό φυσικό αέριο από την Ευρώπη στην Κίνα, ενισχύοντας την ενεργειακή ασφάλεια της Κίνας, ενώ παράλληλα θα αποζημιώσει τη Ρωσία για τις χαμένες ευρωπαϊκές πωλήσεις, αυξάνοντας μάλιστα κατά πολύ περισσότερο τα οικονομικά οφέλη εξαιτίας του μεγέθους της κινεζικής αγοράς. Στο σημείο αυτό αξίζει να επισημανθεί ότι η στρατηγική συμμαχία Κίνας-Ρωσίας στον ενεργειακό τομέα και όχι μόνο σε μεγάλο βαθμό είναι απότοκη της πολιτικής των οικονομικών κυρώσεων της ΕΕ και της Δύσης γενικότερα κατά της Ρωσίας.

Το σχέδιο της κατασκευής του εν λόγω αγωγού αν και αντιμετωπίζει οικονομικές και τιμολογιακές αβεβαιότητες που καθυστέρησαν την υλοποίηση του, μακροπρόθεσμα θα μπορούσε να μειώσει τη ζήτηση της Κίνας για υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG), ενδεχομένως μειώνοντας τις παγκόσμιες τιμές LNG και ωφελώντας άλλους Ασιάτες και Ευρωπαίους αγοραστές, αλλά θέτοντας σε κίνδυνο τους εξαγωγείς LNG, ιδίως τις Αμερικανικές επιχειρήσεις. Πρόκειται αδιαμφισβήτητα για ένα έργο  ορόσημο για τη συμμαχία Ρωσίας-Κίνας και τις στρατηγικές προσπάθειες της Κίνας για διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού και μείωση της εξάρτησης από τις θαλάσσιες οδούς που είναι ευάλωτες σε αποκλεισμούς από ανταγωνιστικούς δρώντες. Ο αγωγός πέραν της θωράκισης της Κίνας από την Αμερικανική και ΝΑΤΟική παρουσία στις θάλασσες διευκολύνει την απεξάρτηση της χώρας από υπερπόντιες αγορές και ενισχύει την ευχέρεια για παράλληλη εγχώρια εξερεύνηση και παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου, την περαιτέρω χρήση πυρηνικής ενέργειας, των ΑΠΕ και του άνθρακα με απώτερο σκοπό την διασφάλιση της ενεργειακής ασφάλειας, τον έλεγχο του κόστους και την γεωπολιτική αντιστάθμιση.

Επιπροσθέτως αν η κατασκευή του αγωγού προχωρήσει,  η Κίνα θα ενισχύσει τον ρόλο της ως προμηθευτή swing καθώς θα συνεχίσει να μεταπωλεί και να επανεξάγει το επιπλέον LNG της.  Το γεγονός αυτό, αυξάνει αφενός την ευελιξία της Κίνας στις διεθνείς αγορές αφετέρου όμως δημιουργεί νέες εμπορικές ευκαιρίες καθώς για την μεταφορά LNG σε τρίτους είναι απαραίτητη η ύπαρξη πλοίων γεγονός που θα επωφελήσει ξανά την ελληνική πλοιοκτησία η οποία δραστηριοποιείται σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της υδρογείου και πιθανώς να αναλάβει ένα αξιόλογο μερίδιο της αγοράς.

Ο Αντίκτυπος των κυρώσεων στους Ευρωπαίους Καταναλωτές

Ενώ λοιπόν, η ελληνόκτητη ναυτιλία, εκτιμάται ότι μακροπρόθεσμα μπορεί να προσαρμόζεται και να επωφελείται από τα νέα δεδομένα, δεν ισχύει το ίδιο και για τους Ευρωπαίους καταναλωτές οι οποίοι αναμένεται να δουν αυξημένα κόστη ενέργειας, διαβίωσης, παραγωγής, αυξημένους λογαριασμούς κοινής ωφέλειας, αυξημένο κόστος αγοράς προϊόντων και κυρίως αγαθών πρώτης ανάγκης επιτείνοντας την οικονομική δυσχέρεια των περισσότερων εθνών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την υποβάθμιση του επιπέδου διαβίωσης.

Το δυσάρεστο της υπόθεσης είναι ότι η κατάσταση αυτή δεν φαίνεται να αλλάζει σύντομα, καθώς οι μέχρι πρότινος βασιζόμενες στη φθηνή ρωσική ενέργεια ευρωπαϊκές οικονομίες θα βασίζονται από εδώ και στο εξής στην πολύ πιο ακριβή προμήθεια LNG από τις ΗΠΑ και άλλες υπεράκτιες αγορές τόσο λόγω μεταφοράς όσο και λόγω υποδομών (τερματικοί σταθμοί, επανυγροποίηση) και έως ότου και αν τελικά η ΕΕ καταφέρει να επιτύχει την ενεργειακή αυτονομία από ΑΠΕ και άλλες πιο βιώσιμες οικονομικά πηγές ενέργειας ένα μεγάλο τμήμα του ευρωπαϊκού εισοδήματος θα χάνεται ετησίως στην εξυπηρέτηση των εισαγωγών ενέργειας επιβραδύνοντας τους αναπτυξιακούς ρυθμούς, υποβαθμίζοντας τον ανταγωνισμό των ευρωπαϊκών προϊόντων και πιέζοντας ασφυκτικά τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά.

         Πηγές 

1. European Commission. (2025, Σεπτέμβριος). Statement on the 19th package of sanctions against Russia. httpsec.europa.eucommissionpresscornerdetailenstatement_25_2138

2. EEAS. (2025). Statement by the High Representative on the 19th sanctions package. httpswww.eeas.europa.eueeasrussia-statement-high-representativevice-president-kaja-kallas-19th-package-sanctions_en

3. Reuters. (2025, Σεπτέμβριος). What’s in the EU’s proposed 19th package. Reuters. https www.reuters.combusinessenergywhats-eus-proposed-19th-package-russia-sanctions-2025-09-19

4. AP News. (2025). New EU and UK sanctions target Russia’s shadow fleet of tankers illicitly transporting oil. httpsapnews.comarticle02d78e4aeda205391f72dfccdc005561

5. Chatham House. (2025). Tightening the oil-price cap Increase pressure on Russia. httpswww.chathamhouse.org202509tightening-oil-price-cap-increase-pressure-russiawhat-wrong-current-approach-sanctions

6. Windward. (2025). Illuminating Russia’s shadow fleet. httpswindward.aiknowledge-baseilluminating-russias-shadow-fleet

7. Clarksons Research. (2025). LNG Shipping Short-Term Headwinds, Long-Term Growth. httpswww.clarksons.comhomenews-and-insights2025lng-shipping-short-term-headwinds-long-term-growth

8. EY. (2025). TradeWatch Sanctions, risk and shipping [Briefing]. EY.

9. IEA. (2025). Gas Market Report Q3 2025. International Energy Agency. httpsiea.blob.core.windows.netassets119378b2-8d56-49c7-9907-9ee7a516fdddGasMarketReport-Q32025.pdf

10. CSIS. (2025). How the Power of Siberia 2 deal could reshape global energy. httpswww.csis.organalysishow-power-siberia-2-deal-could-reshape-global-energy

11. Watterson, C. J. (2020). Open registries as an enabler of maritime sanctions evasion. Marine Policy

12. Golovchenko, Y. (2025). The Effect of Targeted Sanctions on the Russian Shadow Fleet. SSRN.

13. Rodriguez-Diaz, E. (2025). Shadow Fleets A Growing Challenge in Global Maritime. Applied Sciences.

14. Spiro, D. (2025). Assessing the impacts of oil sanctions on Russia. Energy Policy

15. Kilpatrick, R. L. Jr. (2019). Marine Insurance Prohibitions. US Naval War College Maritime Law Journal.

16. Feldman, N. (2022). Rallying around the “flag of convenience” Merchant fleet under sanctions. Marine Policy.

17. LSE Centre for Financial Markets. (2025). The (Un)Intended Consequences of Oil Sanctions Through Dark Shipping. Discussion Paper.

18. IISS. (2025). Russia’s ‘Shadow Fleet’ and Sanctions Evasion.

19. Nguyen, T. (2023). The Challenges of Dark Ships to the Safety and Security. Annals of the Prophecies of the Sea Marine Law Journal.

20. 19ο πακέτο κυρώσεων ΕΕ κατά της Ρωσίας Στο στόχαστρο πετρέλαιο, τράπεζες, κρυπτονομίσματα και ο «σκιώδης στόλος» του Πούτιν, Euronews, 92025

21. Οι νέες κυρώσεις της ΕΕ κατά της Ρωσίας, περνούν από Κίνα και Ινδία – Οι ασκήσεις ισορροπίας των Βρυξελλών και το δωράκι στον Τραμπ, Energy Press, 92025

22. Παρουσιάστηκε το 19ο πακέτο κυρώσεων κατά της Ρωσίας – Στο στόχαστρο ενέργεια, κρύπτο και εταιρείες τρίτων χωρών, Capital.gr, 92025