Του Δρ. Παναγιώτη Σφαέλου*
Η πανδημία του COVID-19 έχει σπείρει τον πανικό σε όλο τον πλανήτη έχοντας σκοτώσει εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους μέχρι στιγμής. Ένας φονικός ιός που μεταδίδεται πολύ εύκολα, έχει δημιουργήσει μια τεράστια ανθρωπιστική κρίση με ανυπολόγιστες συνέπειες. Τα εθνικά συστήματα υγείας όλων των χωρών καταρρέουν μαζί με τα χρηματιστήρια. Ο κόσμος ζει σε καραντίνα μέσα στο σπίτι με την αγωνία του αύριο, με τον φόβο του ιού αλλά και με την ελπίδα εύρεσης μιας θεραπείας ή ενός εμβολίου. Άδειοι δρόμοι παντού, απομόνωση και κυκλοφορία με υπεύθυνη δήλωση! Ένα Πάσχα αλλιώτικο από τα προηγούμενα. Ζούμε στιγμές πρωτόγνωρες που θυμίζουν παγκόσμιο πόλεμο.
Ο κορονοϊός αποτελεί πλέον μια ασύμμετρη απειλή για όλο τον πλανήτη καθώς ακόμα και τα πιο οργανωμένα εθνικά συστήματα υγείας δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν την πανδημία. Στη αρχή δεν δόθηκε πιθανώς η απαραίτητη προσοχή στον ιό και ίσως πιστεύαμε ότι η ιατρική είναι τόσο εξελιγμένη που μπορεί να αντιμετωπίσει κάθε πρόκληση έγκαιρα και άμεσα. Δυστυχώς, πολλές χώρες, καθυστέρησαν να πάρουν μετρά με αποτέλεσμα την ραγδαία εξάπλωση του φονικού ιού.
Υπάρχουν δυο κύριες μέθοδοι αντιμετώπισης των επιδημιών: η ανοσία της αγέλης και η απομόνωση (lockdown). Η Βρετανία προσπάθησε να εφαρμόσει την πρώτη μέθοδο χωρίς αποτέλεσμα και κατέφυγε στη δεύτερη μέθοδο τελικά. Η Ελλάδα ακολούθησε τη δεύτερη μέθοδο και έχει καλά αποτελέσματα μέχρι στιγμής. Βεβαίως, η απομόνωση ίσως δεν δημιουργήσει αρκετή ανοσία όποτε όταν ο κόσμος βγει έξω να είναι λιγότερο δυνατός να αντιμετωπίσει πιθανή έκθεση στον κορονοϊό.
Οι συνέπειες της πανδημίας είναι καταστροφικές καθώς η παγκόσμια οικονομία θα εισέλθει σε ένα κραχ όμοιο με του 1929. Η οικονομική δραστηριότητα έχει παγώσει σε όλο τον πλανήτη. Οι εργασίες γίνονται από το ιντερνέτ, τα σχολεία είναι διαδικτυακά πλέον και γενικά οι επιχειρήσεις, ιδιαίτερα οι μικρομεσαίες, στενάζουν. Όσο σοβεί η πανδημία, η οικονομία θα καταρρέει περισσότερο. Τα λουκέτα θα έρχονται το ένα μετά το άλλο καθώς ένα σπιράλ οικονομικού θανάτου έχει αρχίσει.
Η Ελλάδα έχει περάσει μια δεκαετή οικονομική κρίση με τρία μνημόνια και τα ανάλογα δημοσιονομικά μέτρα που τσακισαν την μεσαία τάξη. Τώρα έρχεται η πανδημία να αποτελειώσει την ελληνική οικονομία. Θέλει μεγάλη προσοχή να σταθουμε όρθιοι. Η ΕΕ έχει εγκρίνει κονδύλια για τον κορονοϊό αλλά ένα ευρωομόλογο θα έδειχνε μεγαλύτερη αλληλεγγύη. Η άρνηση της Γερμανίας στην έκδοση ενός ευρωομολόγου δεν δείχνει αλληλεγγύη προς τις πιο αδύναμες χώρες και ιδιαίτερα την Ιταλία που πλήττεται τόσο σκληρά από την πανδημία. Ας ελπίσουμε στην επικείμενη Σύνοδο της ΕΕ στις 23 Απριλίου να δοθεί ένα ευρωομόλογο να μην οδηγηθεί η Ιταλία εκτός ευρώ απειλώντας έτσι την επιβίωση της ευρωζώνης. Η ΕΕ πρέπει τώρα να σταθεί αρωγός των αδύναμων κρατών μελών της. Δεν είναι δυνατόν, κάθε κράτος να μένει μόνο του σε ώρες κρίσης. Η Ελλάδα έχει να αντιμετωπίσει, εκτός από τον κορονοϊό, το μεταναστευτικό και την τουρκική επεκτατικότητα. Φυλάμε τα κοινά ευρωπαϊκά σύνορα και φιλοξενούμε τεράστιο όγκο μεταναστών μέρος των οποίων θα έπρεπε να δεχτούν και τα άλλα κράτη μελή που κλείνουν τα σύνορα τους. Για να προχωρήσει η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, η ΕΕ θα πρέπει να έχει αλληλεγγύη στη λειτουργία της όπως στις ΗΠΑ, όπου όταν κάποιες Πολιτείες πλήττονται από κρίσεις, έχουν την πλήρη στήριξη από την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση.
Ο κορονοϊός όμως έχει επιπτώσεις και στα ανθρώπινα δικαιώματα καθώς βασικές συνταγματικές ελευθερίες καταπατώνται σε όλες τις χώρες. Στην Ουγγαρία, για παράδειγμα, υπερεξουσίες αποδόθηκαν στον Πρωθυπουργό Victor Orban προκειμένου να νομοθετεί με διατάγματα στο πλαίσιο μιας απροσδιόριστης διάρκειας κατάστασης έκτακτης ανάγκης ενώ έχουν απαγορευθεί και οι συνεντεύξεις τύπου.
Βεβαίως, τα μέτρα κατά του κορονοϊού είναι απαραίτητα για την προστασία του υπέρτατου αγαθού της υγείας και της ζωής, αλλά τα μέτρα αυτά θα πρέπει να είναι αναγκαία, αναλογικά και χρονικά περιορισμένα. Ο πόλεμος κατά του κορονοϊού δεν πρέπει, σε καμία περίπτωση, να γίνει άλλοθι για παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ελευθεριών που με τόσο κόπο θεμελιώθηκαν. Επίσης οι προτάσεις για πιθανή ηλεκτρονική παρακολούθηση των πολιτών για την προστασία από τον κορονοϊό πρέπει να αντιμετωπιστούν με πολλή προσοχή διότι παραβιάζουν τα προσωπικά δεδομένα που η νομοθεσία GDPR προστατεύει.
Η ελευθέρια του τύπου και της έκφρασης είναι κριτικής σημασίας για τον δημοκρατικό έλεγχο της εξουσίας και των πιθανών αυθαιρεσιών της. Τα ΜΜΕ πρέπει να είναι σε θέση να ελέγχουν τις κυβερνήσεις και να αποκαλύπτουν την αλήθεια ιδιαίτερα για μια πανδημία όπως αυτή που ζούμε. Ιδιαίτερα, όταν χιλιάδες ψευδείς ειδήσεις κυκλοφορούν απειλώντας την έγκυρη ενημέρωση, χρειαζόμαστε ελεύθερα και ανεξάρτητα ΜΜΕ.
Συνολικά, η πανδημία απαιτεί ατομική και κοινωνική ευθύνη να τηρήσουμε τις οδηγίες των ειδικών και να μείνουμε σπίτι. Παράλληλα όμως θα πρέπει να υπάρξει στήριξη από την πολιτεία, η όποια βέβαια έχει ήδη δείξει μια αλληλεγγύη. Πέρα από αυτό όμως να μην επιτρέψουμε ο κορονοϊός να γίνει αίτια να στοχοποιήσουμε τους συνάνθρωπους μας και να ζούμε με τον φόβο και την καχυποψία. Επίσης, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί ώστε να μην χάσουμε τις βασικές μας ελευθερίες και τη δημοκρατία παραχωρώντας υπερεξουσίες σε αρχές που θα διαχειρίζονται τα προσωπικά μας δεδομένα εν λευκώ. Είναι καιρός να σταθουμε ενωμένοι σε αυτή την κρίσιμη στιγμή για την ανθρωπότητα.
*Ο Δρ. Παναγιώτης Σφαέλος BA, LLB, LLM, PhD είναι Νομικός, Διεθνολόγος και Δημοσιογράφος, Γενικός Γραμματέας της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων (AEJ), Μέλος της Ένωσης Δημοσιογράφων Ηνωμένου Βασιλείου (NUJ) και της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων (IFJ). Είναι Διδάκτωρ Ευρωπαϊκού Δικαίου του Πανεπιστημίου Kent και Ακαδημαϊκός
(Σημ: Το άρθρο εκφράζει προσωπικές απόψεις και εκτιμήσεις)
