Στην απογοητευτική θέση 108 της παγκόσμιας λίστας χωρών για την ελευθερία του Τύπου βρίσκεται η χώρα μας. Αυτό θα πρέπει να μας προβληματίσει σοβαρά. Και να αναζητήσουμε τους λόγους για τους οποίους η Ελλάδα έπεσε από την 70η θέση το2021 στην 108η το 2022. Τι συνέβη μέσα σε έναν χρόνο;
Είναι θλιβερό στη χώρα που γέννησε τη δημοκρατία να συζητούμε σήμερα για ανελευθερία και προσπάθεια ελέγχου του τύπου. Σε μια εποχή που το διαδίκτυο έχει μπει στην καθημερινότητά μας και μας βομβαρδίζει με πληροφορίες που δεν μπορούμε να ελέγξουμε εμείς οι δημοσιογράφοι να μένουμε αμέτοχοι και να αισθανόμαστε ανήμποροι στη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται στη χώρα μας.
Η κατάσταση πρέπει να αλλάξει άμεσα και χωρίς αναβολές. Ο δημοσιογραφικός χώρος πρέπει να ξυπνήσει και να διεκδικήσει το αυτονόητο: Το δικαίωμα στην ανεξάρτητη και με διαφάνεια δημοσιογραφία. Η Ένωση ευρωπαίων Δημοσιογράφων είναι επίσημος συνομιλητής όλων των μεγάλων οργανισμών και προσπαθεί συνεχώς με πιέσεις να ξαναβρεί η δημοσιογραφία το δρόμο της. Πράγμα δύσκολο αλλά όχι ακατόρθωτο…
Τι λένε οι Δημοσιογράφοι χωρίς σύνορα στην ετήσια έκθεσή τους
Ο 20ος Παγκόσμιος Δείκτης Ελευθερίας του Τύπου που δημοσιεύθηκε από τους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα (RSF) αποκαλύπτει μια διπλή αύξηση της πόλωσης που ενισχύεται από το χάος της πληροφόρησης – δηλαδή την πόλωση των μέσων ενημέρωσης που τροφοδοτεί τις διαιρέσεις στο εσωτερικό των χωρών, καθώς και την πόλωση μεταξύ των χωρών σε διεθνές επίπεδο.
Η έκδοση 2022 του Παγκόσμιου Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου, ο οποίος αξιολογεί την κατάσταση της δημοσιογραφίας σε 180 χώρες και εδάφη, υπογραμμίζει τις καταστροφικές συνέπειες του ειδησεογραφικού και πληροφοριακού χάους – τα αποτελέσματα ενός παγκοσμιοποιημένου και ανεξέλεγκτου διαδικτυακού χώρου πληροφόρησης που ενθαρρύνει τις ψευδείς ειδήσεις και την προπαγάνδα.
Εντός των δημοκρατικών κοινωνιών, οι διαιρέσεις αυξάνονται ως αποτέλεσμα της εξάπλωσης των μέσων ενημέρωσης γνώμης που ακολουθούν το “μοντέλο Fox News” και της εξάπλωσης κυκλωμάτων παραπληροφόρησης που ενισχύονται από τον τρόπο λειτουργίας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Σε διεθνές επίπεδο, οι δημοκρατίες αποδυναμώνονται από την ασυμμετρία μεταξύ των ανοικτών κοινωνιών και των δεσποτικών καθεστώτων που ελέγχουν τα μέσα ενημέρωσης και τις διαδικτυακές τους πλατφόρμες, ενώ διεξάγουν πόλεμο προπαγάνδας κατά των δημοκρατιών. Η πόλωση σε αυτά τα δύο επίπεδα τροφοδοτεί την αυξημένη ένταση.
Η εισβολή στην Ουκρανία (106η) από τη Ρωσία (155η) στα τέλη Φεβρουαρίου αντικατοπτρίζει αυτή τη διαδικασία, καθώς της φυσικής σύγκρουσης προηγήθηκε ένας πόλεμος προπαγάνδας. Η Κίνα (175η), ένα από τα πιο καταπιεστικά αυταρχικά καθεστώτα στον κόσμο, χρησιμοποιεί το νομοθετικό της οπλοστάσιο για να περιορίσει τον πληθυσμό της και να τον αποκόψει από τον υπόλοιπο κόσμο, ιδίως τον πληθυσμό του Χονγκ Κονγκ (148η), ο οποίος έχει πέσει κατακόρυφα στον Δείκτη. Η αντιπαράθεση μεταξύ των “μπλοκ” αυξάνεται, όπως φαίνεται μεταξύ της Ινδίας του εθνικιστή Ναρέντρα Μόντι (150η) και του Πακιστάν (157η). Η έλλειψη ελευθερίας του Τύπου στη Μέση Ανατολή συνεχίζει να επηρεάζει τη σύγκρουση μεταξύ του Ισραήλ (86η θέση), της Παλαιστίνης (170η θέση) και των αραβικών κρατών.
Η πόλωση των μέσων ενημέρωσης τροφοδοτεί και ενισχύει τις εσωτερικές κοινωνικές διαιρέσεις σε δημοκρατικές κοινωνίες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες (42η θέση), παρά την εκλογή του προέδρου Joe Biden. Η αύξηση της κοινωνικής και πολιτικής έντασης τροφοδοτείται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα νέα μέσα ενημέρωσης της κοινής γνώμης, ιδίως στη Γαλλία (26η). Η καταστολή των ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης συμβάλλει στην έντονη πόλωση σε “ανελεύθερες δημοκρατίες” όπως η Πολωνία (66η), όπου οι αρχές έχουν εδραιώσει τον έλεγχό τους στη δημόσια ραδιοτηλεόραση και τη στρατηγική τους για την “επαναποικιοποίηση” των ιδιωτικών μέσων ενημέρωσης.
Η τριάδα των σκανδιναβικών χωρών στην κορυφή του Δείκτη – Νορβηγία, Δανία και Σουηδία – συνεχίζει να λειτουργεί ως δημοκρατικό μοντέλο όπου η ελευθερία της έκφρασης ανθεί, ενώ η Μολδαβία (40η) και η Βουλγαρία (91η) ξεχωρίζουν φέτος χάρη στην κυβερνητική αλλαγή και την ελπίδα που έφερε για βελτίωση της κατάστασης των δημοσιογράφων, ακόμη και αν οι ολιγάρχες εξακολουθούν να κατέχουν ή να ελέγχουν τα μέσα ενημέρωσης.
Η κατάσταση χαρακτηρίζεται ως “πολύ κακή” σε έναν αριθμό ρεκόρ 28 χωρών στον φετινό Δείκτη, ενώ 12 χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Λευκορωσίας (153η) και της Ρωσίας (155η), βρίσκονται στον κόκκινο κατάλογο του Δείκτη (που υποδηλώνει “πολύ κακή” κατάσταση για την ελευθερία του Τύπου) στον χάρτη. Στις 10 χειρότερες χώρες του κόσμου όσον αφορά την ελευθερία του Τύπου περιλαμβάνονται η Μιανμάρ (176η), όπου το πραξικόπημα του Φεβρουαρίου του 2021 γύρισε την ελευθερία του Τύπου 10 χρόνια πίσω, καθώς και η Κίνα, το Τουρκμενιστάν (177η), το Ιράν (178η), η Ερυθραία (179η) και η Βόρεια Κορέα (180η).
Ο Γενικός Γραμματέας της RSF Christophe Deloire δήλωσε: “Η RSF είναι η μόνη που μπορεί να κάνει κάτι τέτοιο: “Η Margarita Simonyan, η αρχισυντάκτρια του RT (του πρώην Russia Today), αποκάλυψε τι πραγματικά σκέφτεται σε μια εκπομπή του Russia One TV όταν είπε ότι “κανένα μεγάλο έθνος δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς έλεγχο της πληροφόρησης”. Η δημιουργία όπλων των μέσων ενημέρωσης στις αυταρχικές χώρες εξαλείφει το δικαίωμα των πολιτών τους στην πληροφόρηση, αλλά συνδέεται επίσης με την αύξηση της διεθνούς έντασης, η οποία μπορεί να οδηγήσει στο χειρότερο είδος πολέμου. Στο εσωτερικό της χώρας, η “Fox News-ποίηση” των μέσων ενημέρωσης αποτελεί θανάσιμο κίνδυνο για τις δημοκρατίες, διότι υπονομεύει τη βάση της πολιτικής αρμονίας και του ανεκτικού δημόσιου διαλόγου. Απαιτούνται επείγουσες αποφάσεις ως απάντηση σε αυτά τα ζητήματα, προωθώντας μια Νέα Συμφωνία για τη Δημοσιογραφία, όπως προτείνει το Φόρουμ για την Πληροφόρηση και τη Δημοκρατία, και υιοθετώντας ένα κατάλληλο νομικό πλαίσιο, με ένα σύστημα για την προστασία των δημοκρατικών διαδικτυακών χώρων πληροφόρησης”.
