Ένας χρόνος από την έναρξη του Ρωσο-Ουκρανικού Πολέμου: Αποτίμηση και Προοπτικές

Γράφει ο Πάρις Θασίτης, Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ήταν 24 Φεβρουαρίου του 2022 όταν η Ρωσία εισέβαλλε στην Ουκρανία από Βορρά (Λευκορωσία και Ρωσία) Ανατολή (μέσω των λεγόμενων «Λαϊκών Δημοκρατιών») και Νότο (Κριμαία). Μολονότι το αμιγώς στρατιωτικό σκέλος δεν θα μας απασχολήσει ιδιαίτερα, οφείλουμε να το λάβουμε υπόψη για την ανάλυσή μας-καθώς τα τεκταινόμενα στο πεδίο των μαχών, αντανακλούν εν πολλοίς τις πολιτικο-οικονομικές επιδιώξεις και εξελίξεις. Τι συνέβη τελικά μετά από ένα χρόνο πολέμου ή σύμφωνα με την ρωσική ορολογία «Ειδικής Στρατιωτικής Επιχείρησης»; Που βρίσκονται οι ρωσικές θέσεις τώρα, όταν πριν ένα χρόνο επιχειρούσαν να καταλάβουν το Κίεβο;

Εν τέλει κανένα Κίεβο δεν «έπεσε». Τα ρωσικά στρατεύματα υποχώρησαν προς τα ρωσικά σύνορα, ο Ζελένσκι δεν «σύρθηκε» σε κανένα δικαστήριο για τα εγκλήματά του-όπως ισχυρίζονταν ότι ήθελαν να κάνουν οι Ρώσοι. Τα δε ρωσικά στρατεύματα-όχι το Ναυτικό και η Αεροπορία- περιορίστηκαν στην βήμα-βήμα κατάληψη των ακτών της Αζοφικής, ενώ μέχρι τον Νοέμβριο του 2022 το 54% των περιοχών που κατέλαβε η Ρωσία κατά διαστήματα, ανακαταλήφθηκαν από τις ουκρανικές δυνάμεις. Τι στ’ αλήθεια συμβαίνει;

1)   ΜΙΑ ΟΧΙ ΚΑΙ ΤΟΣΟ «ΕΙΔΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ»;

Μετά από έναν χρόνο, ούτε «περίπατο» είδαμε, ούτε κάποια «Ειδική Στρατιωτική Επιχείρηση». Έναν κανονικό πόλεμο είδαμε αντίθετα, μακράς διάρκειας και ελεγχόμενων πληγμάτων-θυμάτων. Εάν κάτι υπήρχε σαν ιδιαιτερότητα αυτού του πολέμου ήταν: α) η απουσία αεροπορικής στήριξης των ρωσικών στρατευμάτων-τουλάχιστον το πρώτο κρίσιμο διάστημα- η αδυναμία ή η αποφυγή του αποκλεισμού των ουκρανικών ακτών από το Ρωσικό Στόλο της Μαύρης Θάλασσας, β) η πολύ μικρή εμπλοκή των Ρώσων στον πόλεμο. Τους πρώτους μήνες οι άμεσα εμπλεκόμενοι έφταναν τις έως 150.000 εφέδρους, γ) τα ίδια όμως ίσχυαν και στην ουκρανική περίπτωση, όπου η επιστράτευση γίνονταν σε δόσεις…ή ακόμη και part-time[3]! δ) η μεγάλη παρουσία ξένων μισθοφόρων, οι οποίοι σε έναν βαθμό-ειδικά στην Ουκρανική περίπτωση-έφταναν να υποκαθιστούν τον πραγματικό στρατό[4].

Για την ακρίβεια η Ρωσία ίσως να ήθελε μια αστραπιαία «Ειδική Στρατιωτική Επιχείρηση» και όχι έναν κανονικό πόλεμο, αλλά να μην της βγήκε. Η αντίσταση που συνάντησε ήταν παραπάνω οργανωμένη από αυτό που περίμενε, η δε υποστήριξη του ΝΑΤΟ προς την Ουκρανία περισσότερο αποφασιστική. Εν τέλει το αποτέλεσμα ήταν ένας αργόσυρτος πόλεμος «χαρακωμάτων» με λίγες εκπλήξεις και ακόμη λιγότερες φανερές ήττες ή νίκες για τους εμπλεκόμενους. Την ίδια στιγμή που το κόστος σε ανθρώπινες ζωές ανεβαίνει δραματικά για όλους τους εμπλεκόμενους. Στην μεν Ρωσία, οι απώλειες έφταναν τις περίπου 20.000 σύμφωνα με τους μετριοπαθέστερους (αν και ρεαλιστικότερους) υπολογισμούς δυτικών think tanks, ενώ για την Ουκρανία μέχρι τα τέλη του 2022, τις 100.000 θανάτων για τους ένστολους και περίπου 30.000 για τους άμαχους[5]. Ωστόσο αν κάτι έχει τρωθεί από την ρωσική πλευρά, είναι σαφώς η ευρύτερη ηγετική ικανότητα των μάχιμων στελεχών. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε πως και πολλοί σημαίνοντες ανώτεροι αξιωματικοί έχουν σκοτωθεί και πολλές αλλαγές στην διοίκηση των στρατευμάτων έχουν υπάρξει, ενισχύοντας την αβεβαιότητα[6].

Για την Ουκρανία; Ας μην συζητάμε για προοπτικές καλύτερα. Αφενός δεν διαφαίνεται κάποια πιθανότητα νίκης της ουκρανικής πλευράς[7], αφετέρου η ίδια η Ουκρανία θα μετατραπεί σε ένα απέραντο οικόπεδο «ευκαιριών» για τα μεγαθήρια της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Στο νέα «Σχέδιο Μάρσαλ» για την Ουκρανία που συζητιούνταν στην Βαρσοβία στις 15 και 16 του Φλεβάρη 2023, οι προθέσεις ήταν παραπάνω από ορατές: τον συντονισμό για την χρηματοδότηση της ανοικοδόμησης της Ουκρανίας θα τον αναλάβει η Blackrock. Η συνολική χρηματοδότηση υπολογίζεται σε 1.25 τρις $, τα οποία θα προέλθουν από δάνεια και χορηγίες. Το αντάλλαγμα; Σύμφωνα με τον Βρετανό ιστορικό Άνταμ Τουζ, θα απαιτηθούν μέτρα λιτότητας, ευρύτατες ιδιωτικοποιήσεις και απορρύθμιση της αγοράς εργασίας. Οι ξένοι όμιλοι ενδιαφέρονται ιδίως για τις μεγάλες αγροτικές εκτάσεις-στις οποίες δεν είχαν μέχρι πρότινος πρόσβαση- και τα τεράστια ενεργειακά αποθέματα που έχει αυτή η χώρα[8]. Μέχρις στιγμής, έχουν δοθεί παραπάνω από 84 δις $, μόνο από τον Νοέμβριο του 2022- σύμφωνα με εκτιμήσεις του Ινστιτούτου του Κιέλου για την Παγκόσμια Οικονομία-ένα ατέλειωτο βαρέλι δίχως πάτο. Το κακό όμως δεν σταματάει εκεί.

Ο ενδεχόμενος διαμοιρασμός της Ουκρανίας δεν θα αφορά κάποια συμφωνία ή σύγκρουση μεταξύ ΝΑΤΟ-Ρωσίας μόνο. Αντίθετα πληθαίνουν οι αναφορές για τα υπερφίαλα όνειρα της Βαρσοβίας. Σύμφωνα με τον μάχιμο δημοσιογράφο Marek Hala[9], είναι στα σχέδια της Πολωνίας η διείσδυση και προσάρτηση της Δυτικής Ουκρανίας, όπου ο πολωνικός στρατός θα έρθει ως «απελευθερωτής». Σενάριο που έλαβε χώρα και στον Μεσοπόλεμο…

Και αν τελικά τα βλέπουμε όλα λάθος; Μήπως το βάλτωμα στα πεδία των μαχών δεν είναι τόσο βάλτωμα αλλά κάτι που είχε προϋπολογιστεί και επιδιωχθεί εκ των προτέρων;

2)   ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΓΙΑ ΜΙΑ ΝΕΑ ΡΩΣΙΑ ΚΑΙ ΜΙΑ ΝΕΑ ΕΥΡΩΠΗ

Αν κάτι επετεύχθη με μεγάλη επιτυχία για τον Πρόεδρο Πούτιν, είναι η οριστική (;) αποσύνδεση της ρωσικής οικονομίας από την δυτική παγκοσμιοποιημένη αγορά. Στενότερες σχέσεις με τα BRICS, ιλιγγιώδη εμπορικά πλεονάσματα το α’ εξάμηνο του 2022[10] και υψηλές επιδόσεις για το ρούβλι μετά την αρχική κατάρρευση κατά την έναρξη του πολέμου. Παράλληλα-σαν να ήταν συννενοημένοι από καιρό- μια σειρά «εταίροι» των ΗΠΑ, όπως η Σαουδική Αραβία, τα κράτη του Κόλπου, η Ινδία και η Βραζιλία, ξεκίνησαν το υπερφιλόδοξο σχέδιο της αποδολαριοποίησης της παγκόσμιας οικονομίας. Αν ήθελε ο Πούτιν να χωριστεί «η ήρα από το στάρι» και να μετρηθούν δυνατότητες και προοπτικές εντός της Ρωσίας, μάλλον το πέτυχε, με αμφίβολα ωστόσο αποτελέσματα. Ναι μεν ηγεμονεύει (ακόμη), οι δυτικοτραφείς ολιγάρχες εγκατέλειψαν την χώρα και εκτέθηκαν ανεπανόρθωτα, από την άλλη βέβαια μάλλον λίγοι Ρώσοι είναι διατεθειμένοι να πολεμήσουν[11] για την πατρίδα. Ο πόλεμος δεν ήταν και δεν έπρεπε να γίνει ένας κανονικός πόλεμος. Ούτε η Ρωσία, ούτε η Ουκρανία, ούτε και το ΝΑΤΟ έχουν την δυνατότητα (πολιτικά) να φέρουν εις πέρας φιλόδοξα εγχειρήματα δίχως οράματα και μεγάλα αφηγήματα. Ερωτάμε επομένως, για πόσο διάστημα μπορεί η Ρωσία να συντηρεί έναν πόλεμο χαμηλής (σχετικά) έντασης; Από ποιον εξαρτάται η συνέχιση ή μη του πολέμου;

Εδώ είναι που η Ευρώπη ίσως δώσει μια απάντηση και δη η διχασμένη όσο ποτέ άλλοτε Γερμανία. Σε ψήφισμα που ξεκίνησαν οι Σάρα Βάγκεχνεντ (βουλευτίνα της Αριστεράς) και η φεμινίστρια Άλις Σβάρτσερ για το τέλος του πολέμου, μαζεύτηκαν σε λιγότερο από δύο εβδομάδες πάνω από μισό εκατομμύριο υπογραφές, με τα ρήγματα τόσο στο επίπεδο της γερμανικής ελίτ, όσο και της κοινωνίας των πολιτών να είναι εμφανή όσο ποτέ άλλοτε. Μεταξύ των μεγάλων υπογραφών ξεχωρίζει αυτή του Στρατηγού Έριχ Σβεντ-πρώην συμβούλου της Μέρκελ- και του Γιούργκεν Χάμπερμας. Η Ευρώπη όμως αυτοκτονεί και σε αμυντικό επίπεδο.

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν ήταν προετοιμασμένες για τις μεγάλες ποσότητες εξοπλισμών που στάλθηκαν προς την Ουκρανία. Τόσο οι ΗΠΑ, όσο και η Βρετανία αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στα logistics των αμυντικών υποδομών τους, όσο και στην τακτική τροφοδοσία τους σε πυρομαχικά[12]. Συνολικά είναι αμφίβολο πότε η Ευρώπη θα επανεξοπλιστεί, αν θα μπορεί να επανεξοπλιστεί με τους όρους του ΝΑΤΟ και αν μέχρι την στιγμή εκείνη θα υπάρχει το πολιτικό κεφάλαιο στην «συλλογική Δύση» για έναν εκτεταμένο πόλεμο. Οι εποχές δεν σηκώνουν ολοκληρωτική κινητοποίηση πληθυσμών και κρατικά ελεγχόμενες «πολεμικές οικονομίες».

ΕΠΙΛΟΓΟΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

Αν πρέπει να σχολιάσουμε ποιο στρατόπεδο είναι περισσότερο εκτεθειμένο στους κλυδωνισμούς του πολέμου, θα λέγαμε μάλλον αυτό της Δύσης, χωρίς να υπολογίσουμε την Βόρεια Αμερική (ΗΠΑ και Καναδάς), η οποία μέχρις στιγμής φαίνεται περισσότερο κερδισμένη στο μέτωπο της οικονομίας.

Μιλώντας για την Ε.Ε συγκεκριμένα, αποδείχτηκε εντελώς αδύναμη και δυσκίνητη η δομή της. Μια Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο μάτι του κυκλώνα σκανδάλων διαφθοράς, με μια ρητορική που πλέον δεν πείθει κανένα, δίνει έναν αγώνα υπέρ της Ουκρανίας ανατινάζοντας κάθε προοπτική διαλόγου με την Ρωσία. Μία από τις φανερές απώλειες σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αφορά το τεχνολογικό πλεονέκτημα, το οποίο μάλλον το χάνει οριστικά. Αφού οι πρώτες ύλες των μικροτσίπ που καταφτάνουν στην Ευρώπη, παρέχονται από την Κίνα διαμέσου της Ρωσίας[13]. Δεν συζητάμε για την ενεργειακή τροφοδοσία, η οποία έχει αποσταθεροποιηθεί δραματικά. Καταλύθηκε κάθε δυνατότητα αυτονομίας της Ευρώπης, όταν την ενεργειακή της τροφοδοσία μπορεί να την επηρεάσει όχι μόνο μια χώρα σαν τις ΗΠΑ, αλλά ακόμη και κράτη σαν το Κατάρ.

Τα δύσκολα όμως έρχονται και για την Ρωσία. Με την πλειοψηφία του πληθυσμού να κατοικεί στην ευρωπαϊκή Ρωσία, με την νέα και μορφωμένη γενιά να θέλει περισσότερο από ποτέ την επαφή με την Δύση, πόσο μπορεί να αντέξει η Ρωσική κοινωνία σε συνθήκες απομόνωσης από τη Δύση; Όταν τέλος, είναι πολύ πιθανό ολόκληρη η Σκανδιναβία να ανήκει στην σφαίρα επιρροής του ΝΑΤΟ, τι επιτυχία μακροπρόθεσμα μπορεί να έχει μια Ρωσική νίκη στην Ουκρανία;

Σαν σήμερα συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία. Ενός πολέμου που εκτός από τις χιλιάδες νεκρών Ουκρανών και Ρώσων και την ανθρωπιστική καταστροφή που έχει επιφέρει, έχει δημιουργήσει τεράστια οικονομικά προβλήματα στις ευρωπαϊκές κοινωνίες με την δραματική αύξηση των τιμών της ενέργειας και των βασικών αγαθών οδηγώντας σε απόγνωση εκατομμύρια νοικοκυριά. Οι αυξήσεις αυτές στις τιμές οφείλονται βέβαια εν πολλοίς όχι στον πόλεμο καθαυτό αλλά στις οικονομικές κυρώσεις της Δύσης κατά της Ρωσίας και την ανωμαλία που έχουν προκαλέσει στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα. Αν η Δύση δεν αναλάβει άμεσα διπλωματικές πρωτοβουλίες για την επίτευξη μίας εκεχειρίας μεταξύ των εμπόλεμων πλευρών και αντ’ αυτού συνεχίζει να αποστέλλει στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία το μόνο που θα επιτευχθεί είναι η παράταση του πολέμου με ότι αυτό συνεπάγεται για την ευρωπαϊκή και παγκόσμια ασφάλεια και φυσικά για τις ευρωπαϊκές οικονομίες και κοινωνίες.  Ας ελπίσουμε ότι θα πρυτανεύσει η λογική για να μπορέσουμε να δούμε το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία εντός του 2023.

Υποσημειώσεις-Πηγές

[1] https://www.nytimes.com/interactive/2022/world/europe/ukraine-maps.html

[2] Ibid

[3] Αποτελεί μια ακόμη πρωτοτυπία της Ουκρανίας, η ημιαπασχόληση…στον πόλεμο για να μην καταρρεύσει η οικονομία. Συγκεκριμένα οι Ουκρανοί έφεδροι έλειπαν κάποιες μέρες της εβδομάδας στο μέτωπο και επέστρεφαν κάποιες άλλες για δουλειά…Αν μη τι άλλο αυτό δείχνει και τα όρια της ουκρανικής οικονομίας και αντίστασης… Περισσότερες πληροφορίες εδώ: Time Is Not on Kyiv’s Side: Training, Weapons, and Attrition in Ukraine – Modern War Institute (usma.edu). Ειδικότερα οι αναλυτές του Ινστιτούτου Πολέμου της Ακαδημίας West Point, επισημαίνουν πως (με δεδομένα Ιουνίου 2022) 60 με 100 Ουκρανοί χάνονταν καθημερινά στο μέτωπο, όταν την πιο αιματοβαμμένη περίοδο του Πολέμου του Βιετνάμ-κατά την επίθεση Τετ, το 1968- οι απώλειες έφταναν τις 200 την εβδομάδα για τους Αμερικανούς….

[4] Στην Ρωσία ξεχωρίζει η Ομάδα Wagner, μικρότερη αριθμητικά από τους ξένους μισθοφόρους από την Δυτική Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική.

[5] What’s the truth about casualty numbers in Ukraine? – The Post (unherd.com) Παρά τους ισχυρισμούς της Νορβηγίας ότι οι απώλειες των Ρώσων (νεκροί και τραυματίες) ξεπερνούν τους 180.000 κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να ισχύει. Η κυρίαρχη πρακτική είναι η εξής «ενδιαφέρουσα»: υπερεκτίμηση των απωλειών των Ρώσων βάσει ουκρανικών ισχυρισμών και απόκρυψη των θανάτων της ουκρανικής πλευράς, εκμεταλλευόμενοι τα κενά στην πληροφόρηση και τον κατακερματισμό των ουκρανικών ενόπλων μονάδων.

[6] Δεν θα έπρεπε να μας κάνει και πολύ εντύπωση. Είναι η 2^η φορά που οι ρωσικές δυνάμεις εκθέτουν την αδυναμία τους σε συνθήκες ενός μίνι πολέμου ή περιορισμένης έστω σύγκρουσης. Η πρώτη φορά ήταν το 2008 στην Οσετία. Τότε αρκετοί δυτικοί σχολιαστές ανέφεραν την ανικανότητα και την έλλειψη συντονισμού των ρωσικών δυνάμεων. Ο αντίπαλος ήταν υπερβολικά αδύναμος-μιλώντας για την Γεωργία- πολύ μακριά από τα δυτικά κέντρα επιρροής και το ΝΑΤΟ, όταν μάλιστα η Γαλλία και η Γερμανία αρνήθηκαν στην Σύνοδο του Βουκουρεστίου του 2008, την οποιαδήποτε ένταξη των προτεινόμενων από τις ΗΠΑ χωρών: Ουκρανίας, Γεωργίας και FYROM. Τότε όμως οι ΗΠΑ κλυδωνίζονταν από την χρηματοπιστωτική κατάρρευση του 2007-2008, η δε κυβέρνηση Μπους είχε απωλέσει κάθε αξιοπιστία και λόγω των πολέμων σε Ιράκ και Αφγανιστάν, επομένως κανένα κόστος δεν υπήρχε για το Κρεμλίνο. Πλήρη αντίθεση δηλαδή με την Ουκρανία του 2021-2022, ενώ φαίνεται πως η Ρωσία δεν εκμεταλλεύτηκε τον χρόνο που κέρδισε τότε, για την αναβάθμιση των στρατηγικών ικανοτήτων της… Περισσότερα εδώ Russia’s Conventional Armed Forces and the Georgian War (armywarcollege.edu)

[7] Stoltenberg Admits Kiev Regime Is Losing – Global ResearchGlobal Research – Centre for Research on Globalization

[8] Η μεγάλη «κομπίνα» της Ουκρανίας (naftemporiki.gr)

[9] Wyniki wyszukiwania «Marek Hala» – Dziennik Polityczny (dziennik-polityczny.com) Περισσότερα εδώ

[10] Ρωσία: Πλεόνασμα μαμούθ στο εξωτερικό ισοζύγιο παρά τις κυρώσεις της Δύσης | Έθνος (ethnos.gr) Βεβαίως και αυτά μένει να δούμε πόσο θα κρατήσουν. Υπάρχουν και τα αρνητικά «μαντάτα» του φετινού χειμώνα: μεγάλη πτώση στο εμπορικό πλεόνασμα και έλλειμμα στον κρατικό προϋπολογισμό ύψους 24 δις $, ανακοινώθηκε τον φετινό Γενάρη. Περισσότερα εδώ Ρωσία: «Βυθίστηκε» κατά 58,2% το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσων… (capital.gr)

[11] Ας πούμε τον Σεπτέμβριο οι αντιδράσεις δεν ήταν και οι πλέον ευνοϊκές μάλλον-δεδομένου ότι επρόκειτο για μια μερική, σχεδόν ανεπαίσθητη για την μεγάλη πλειοψηφία επιστράτευση Επιστράτευση Πούτιν: Αυξήθηκαν κατά 30% οι Ρώσοι που διαφεύγουν στην ΕΕ – CNN.gr

[12] NATO Countries Militarily Weakened Due to Their Aid to Kiev – Global ResearchGlobal Research – Centre for Research on Globalization

[13] Σπάνιες Γαίες, Ρώσο-ουκρανικός Πόλεμος και ο Πραγματικός Εχθρός των ΗΠΑ – Infognomon Politics