Γράφει η Μαριάννα Κουτέλα, Αναλύτρια ΚΕΔΙΣΑ-Δημοσιογράφος
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου 2022 σηματοδότησε την έναρξη μίας έντονης αντιπαράθεσης μεταξύ Δύσης και Ανατολής. Οι ΗΠΑ, η ΕΕ και οι σύμμαχοί τους από την μία πλευρά μάχονται για τη διατήρηση ενός μονοπολικού κόσμου υπό την ηγεμονία της Δύσης και η Ρωσία και η Κίνα προσπαθούν με κάθε μέσο να υπονομεύσουν την κυριαρχία των ΗΠΑ και να δημιουργήσουν ένα πολυπολικό διεθνές σύστημα. Ένα κρίσιμο πεδίο αυτής της αντιπαράθεσης είναι και ο νομισματικός πόλεμος που έχει ξεσπάσει μεταξύ Δύσης-Ανατολής.
Είναι γεγονός πως ένα ισχυρό και σταθερό νόμισμα, όχι μόνο αντανακλά την οικονομική ισχύ της κρατικής οντότητας που το εκδίδει, αλλά συνιστά απαραίτητο εργαλείο για την εμπέδωση και τη μεγέθυνσή της.
Ένας πόλεμος ενάντια στην κυριαρχία του δολαρίου στο πλαίσιο του ανταγωνισμού Ανατολής – Δύσης, ή αλλιώς η «αποδολαροποίηση» της παγκόσμιας οικονομίας, βρίσκεται στα σχέδια της Ρωσίας και της Κίνας.
Τα μέσα που διαθέτουν προς αυτή την κατεύθυνση είναι πολιτικά και οικονομικά, ωστόσο κανείς δεν γνωρίζει – εν μέσω και της κλιμακούμενης κρίσης του πολέμου στην Ουκρανία – εάν θα αποδειχθούν αρκετά.
Για να επιτευχθεί λοιπόν ένα τέτοιο σενάριο, που θα μπορούσε ακόμα και να τινάξει στον «αέρα» την αμερικανική οικονομία και την παγκόσμια πρωτοκαθεδρία της χρειάζεται ένα σχέδιο δύο φάσεων:
Αρχικά, θα γίνει προσπάθεια να αντικατασταθεί το αμερικανικό νόμισμα από την θέση κορυφής που βρίσκεται στις διμερείς συναλλαγές, μεταξύ κρατών που δεν το διαθέτουν ως εθνικό νόμισμα.
Στη συνέχεια, θα επιχειρήσουν την αντικατάσταση του δολαρίου από τη θέση του κυρίαρχου αποθεματικού νομίσματος.
Η Ρωσία, από το 2014 και μετά από την επιβολή των πρώτων οικονομικών κυρώσεων της Δύσης – ως απόρροια στην προσάρτηση της Κριμαίας – προσπαθεί να απελευθερωθεί από την πίεση που ασκεί πάνω της το δολάριο.
Τα κατάφερε μάλιστα σε έναν βαθμό, καθώς την τελευταία επταετία η οικονομία της εκτέθηκε περισσότερο στο ευρώ, σηματοδοτώντας σημαντική απαγκίστρωση από τον «βασιλιά» του συναλλάγματος.
Παράλληλα, δεδομένων των σημερινών παγκόσμιων γεωπολιτικών αλλαγών, το κινεζικό γουάν κερδίζει αυξημένη αποδοχή ως διεθνές νόμισμα, με την Κίνα να συνάπτει συμφωνίες με πολλές χώρες στο τοπικό της νόμισμα, σε μια προσπάθεια να αμφισβητήσει την κυριαρχία του δολαρίου στο παγκόσμιο εμπόριο.
Μάλιστα, για πρώτη φορά, το γουάν έγινε το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο νόμισμα για διασυνοριακές συναλλαγές της χώρας τον Μάρτιο του 2023, ξεπερνώντας το δολάριο, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Κρατικής Διοίκησης Συναλλάγματος της Κίνας.
Στις αρχές του Απριλίου 2023, η Κίνα ολοκλήρωσε το πρώτο της εμπόριο υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) σε γουάν, όπως ανακοίνωσε το Χρηματιστήριο Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου της Σαγκάης. Η συναλλαγή αφορούσε σε περίπου 65.000 τόνους LNG, που εισάγονται από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Το νόμισμα των BRICS απειλεί την πρωτοκαθεδρία του δολαρίου
Στην τελευταία συνάντηση των αρχηγών των χωρών – μελών της BRICS (Ρωσία, Κίνα, Βραζιλία, Ινδία, τη Νότια Αφρική), ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ υποστήριξε ότι έφτασε η στιγμή για συνεργασία στο ζήτημα της ενοποίησης ενός συστήματος διασυνοριακών πληρωμών.
Τον Μάρτιο στο Νέο Δελχί, ο Ρώσος αναπληρωτής επικεφαλής της Κρατικής Δούμας, Αλεξάντερ Μπαμπάκοφ, δήλωσε ότι η Ρωσία τρέχει με γοργούς ρυθμούς την ανάπτυξη ενός νέου νομίσματος, που θα χρησιμοποιείται για το διασυνοριακό εμπόριο ανάμεσα στα κράτη της ομάδας των BRICS.
Επίσης, 10 κράτη – μέλη της Ένωσης Εθνών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN) συμφώνησαν να χρησιμοποιούν τοπικά νομίσματα για να υποστηρίξουν το διασυνοριακό εμπόριο και τις επενδύσεις στην περιοχή.
«Σκιές» στην κυριαρχία του δολαρίου – Η πρόβλεψη Ρουμπινί
Ενδεικτική για το μέλλον του δολαρίου ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος, είναι και η εκτίμηση του διακεκριμένου οικονομολόγου Νουριέλ Ρουμπινί, επονομαζόμενο και «Dr. Doom»:
Όπως εξήγησε ο ίδιος, μιλώντας στο ινδικό CNBC TV-18, ολοένα και περισσότερες χώρες συνασπίζονται με σκοπό να αντιταχθούν στις ΗΠΑ, προκειμένου να καταφέρουν να μειώσουν την εξάρτησή τους από το δολάριο.
«Θα περάσουμε από ένα μονοπολικό σε ένα διπολικό σύστημα παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος», σημείωσε ο οικονομολόγος της Atlas Capital και καθηγητής στο Stern School of Business του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης.
Ο Ρουμπινί πιστεύει επίσης, ότι και η Ινδία θα συμμετάσχει στο κίνημα της «αποδολαριοποίησης» και μαζί με μερικές άλλες αναδυόμενες αγορές, θα καταστεί κυρίαρχη δύναμη τις επόμενες δεκαετίες με την εφαρμογή πρόσθετων μεταρρυθμίσεων.
Πετρογουάν εναντίον πετροδολαρίου
Για να είναι αποθεματικό ένα νόμισμα, χρειάζεται να είναι ισχυρό, άφθονο και κυρίως σταθερό, αλλά και να στηρίζεται πάνω σε κάποια αδιαμφισβήτητη πραγματική αξία, όπως ο χρυσός.
Μετά την κατάργηση του χρυσού, έπρεπε να βρεθεί μια νέα σύνδεση του δολαρίου, που να επιτρέπει τη συνέχιση της παγκόσμιας κυριαρχίας του και κατά συνέπεια της αμερικανικής ευημερίας.
H πετρελαϊκή κρίση του 1973 ανέδειξε τον «μαύρο» χρυσό, δηλαδή το πετρέλαιο. Η σύνδεση δολαρίου – πετρελαίου θα συντηρούσε την παγκόσμια ζήτηση σε δολάρια και συνεπώς, την οικονομική ηγεμονία των HΠA.
Το δολάριο κατέστη τελικά κυρίαρχο επί των άλλων νομισμάτων και έτσι γεννήθηκε το πετροδολάριο (έσοδα από εξαγωγές αργού πετρελαίου που εκφράζονται σε δολάρια ΗΠΑ), με τρία άμεσα οφέλη για τις HΠA:
- Αύξηση της παγκόσμιας ζήτησης δολαρίων,
- αύξηση της παγκόσμιας ζήτησης για αμερικάνικα κρατικά ομόλογα και
- δυνατότητα των HΠA να αγοράζουν πετρέλαιο με ένα νόμισμα το οποίο μπορούν να τυπώνουν όσο θέλουν.
Τι θα συμβεί όμως, εάν το δολάριο πέσει από την πρωτοκαθεδρία του και πάψει να αποτελεί παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα;
Πολλοί από τους μεγάλους προμηθευτές πετρελαίου της Κίνας άρχισαν να δέχονται πληρωμές πετρελαίου σε πετρογουάν.
Η Ρωσία, το Ιράκ, η Ινδονησία και μερικές άλλες χώρες έχουν επίσης εμπλακεί σε συναλλαγές εκτός δολαρίων.
Επιπρόσθετα, η Κίνα αγοράζει εδώ και αρκετό καιρό αυξανόμενες ποσότητες πετρελαίου και LNG από το Ιράν, τη Βενεζουέλα, τη Ρωσία και μέρη της Αφρικής στο δικό της νόμισμα. Ποιοι λόγοι οδήγησαν όμως σε αυτή τη μετάβαση;
Για την Κίνα, που αποτελεί σήμερα τον κορυφαίο εισαγωγέα πετρελαίου στον κόσμο, η απομάκρυνση από το πετροδολάριο είναι στρατηγική προτεραιότητα, κάτι που ισχύει και για τη Ρωσία.
Αμφότερες στοχεύουν να μειώσουν τελικά την εξάρτησή τους από το αμερικανικό νόμισμα, περιορίζοντας την έκθεσή τους στον συναλλαγματικό κίνδυνο των ΗΠΑ και την πολιτική των Δυτικών κυρώσεων.
Εμπόδια στα σχέδια της Κίνας και «παγίδες» για τις ΗΠΑ
Συμπερασματικά, τα έθνη που «στραγγαλίζονται» από την αμερικανική οικονομική ηγεμονία αναπτύσσουν το δικό τους οπλοστάσιο – όχι με πυρηνικά όπλα – αλλά με στρατηγικές για την «εκθρόνιση» του δολαρίου.
Ο στόχος της «αποδολαριοποίησης» είναι ύψιστης προτεραιότητας για την Κίνα και τη Ρωσία, ωστόσο ο δρόμος που θα οδηγήσει εκεί, δεν φαίνεται να είναι ούτε εύκολος, ούτε ομαλός.
Προς το παρόν, το γουάν είναι δύσκολο να προσεγγίσει διεθνείς επενδυτές καθώς δεν είναι πλήρως μετατρέψιμο, είναι επιρρεπές σε κρατικές παρεμβάσεις και υπόκειται σε ελέγχους κεφαλαίων.
Την ίδια ώρα, οι ΗΠΑ αποτυγχάνουν να αναγνωρίσουν ότι η σταθερή πτώση της αγοραστικής δύναμης του δολαρίου και η άνοδος ενός εναλλακτικού συστήματος διακανονισμού του εμπορίου, είναι οι αναπόφευκτες συνέπειες της οικονομικής «τύφλωσής» τους.
Μπορεί η ισχύς του δολαρίου στο διεθνές εμπόριο να παραμένει αδιαμφισβήτητη, ωστόσο, η θέση του ως αποθεματικό νόμισμα επιλογής σημείωσε απότομη «βουτιά» το 2022, σύμφωνα με στοιχεία της Eurizon SLJ Asset Management.
Το δολάριο αντιπροσώπευε περίπου τα 2/3 των συνολικών διεθνών αποθεματικών το 2003, αλλά το ποσοστό του έπεσε στο 55% το 2021 και στο 47% το 2022.
«Αυτή η μείωση κατά 8% σε ένα χρόνο είναι πραγματικά ασυνήθιστη», σημειώνουν οι αναλυτές της επενδυτικής εταιρείας, εξηγώντας πως ισοδυναμεί με 10 φορές τον μέσο ετήσιο ρυθμό μείωσης που σημειωνόταν τα προηγούμενα χρόνια.
Σημειώνεται, ότι οι ΗΠΑ θεωρούν την «αποδολαριοποίηση» ως αιτία πολέμου (casus belli).Προκειμένου λοιπόν να αποφύγουν ένα τέτοιο αρνητικό σενάριο, σύμφωνα με το οποίο θα πρέπει να επιβάλουν επώδυνες μεταρρυθμίσεις στην οικονομία, πιθανότατα θα αναγκαστούν να αντιδράσουν έγκαιρα και αποτρεπτικά. Η παγκόσμια αντιπαράθεση Δύσης και Ανατολής που τυπικά ξεκίνησε με την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία κατά πάσα πιθανότητα δεν θα κριθεί τόσο στο στρατιωτικό πεδίο όσο στην έκβαση του νομισματικού πολέμου.
Πηγές
(Το άρθρο εκφράζει αποκλειστικά προσωπικές απόψεις και εκτιμήσεις του συντάκτη)
