Το ΚΕΔΙΣΑ και το Εuroatlantic Center συνδιοργάνωσαν με μεγάλη επιτυχία διαδικτυακή εκδήλωση (webinar) με θέμα: «Προς μια κοινή μεταναστευτική πολιτική της ΕΕ; Σλοβακικές και Ελληνικές οπτικές»-Πέμπτη 16 Νοεμβρίου 2023

Συντονιστής της διαδικτυακής εκδήλωσης ήταν ο κ. Peter Atalovic (Συντονιστής Προγραμμάτων του Euroatlantic Center). Ομιλητές ήταν οι: Δρ. Παναγιώτης Σφαέλος (Αντιπρόεδρος ΔΣ & Διευθυντής Έρευνας ΚΕΔΙΣΑ – Γενικός Γραμματέας Ελληνικού Τμήματος της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων), Dr. Tomas Benuska (Μεταδιδακτορικός Ερευνητής στο Τμήμα Σπουδών Ασφάλειας της Σχολής Πολιτικών Επιστημών και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Matej Bel της Banska Bystrica).

Ο Μεταδιδακτορικός Ερευνητής στο Τμήμα Σπουδών Ασφάλειας, Σχολή Πολιτικών Επιστημών και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Matej Bel της Banska Bystrica, Dr. Tomas Benuska ανέλυσε τις κύριες νομοθετικές διατάξεις του προτεινόμενου Ευρωπαϊκού Συμφώνου για τη Μετανάστευση. Το Σύμφωνο Μετανάστευσης διατηρεί την ίδια βασική αρχή του Κανονισμού του Δουβλίνου, δηλαδή ότι το πρώτο Κράτος Μέλος εισόδου στην ΕΕ παραμένει υπεύθυνο για την παροχή ασύλου. Η διαφορά είναι ότι σύμφωνα με τους νέους κανόνες του Συμφώνου, οι όροι εισόδου σε ένα κράτος μέλος γίνονται αυστηρότεροι με τον νέο Κανονισμό  Ελέγχου (Screening Regulation) να αποκλείει όσους μετανάστες είναι ύποπτοι για διάπραξη αδικημάτων. Κατά την άποψή του, το πιο αμφιλεγόμενο μέρος του Συμφώνου Μετανάστευσης είναι η αρχή της αλληλεγγύης που λειτουργεί με τρεις τρόπους: 1) μετεγκατάσταση ορισμένου αριθμού προσφύγων από τη χώρα υπό πίεση σε άλλο Kράτος Mέλος, 2) καταβολή πρόστιμου 20.000 ευρώ για κάθε αιτούντα άσυλο που αρνείται να πάρει ένα Κράτος Μέλος και 3) χρηματοδότηση επιχειρησιακής υποστήριξης στα Κράτη Μέλη που βρίσκονται υπό μεταναστευτική πίεση.

Η Σλοβακία δεν έχει πολλούς μετανάστες λόγω της γεωγραφικής της θέσης. Αν και η Σλοβακία βρίσκεται στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, δεν βρίσκεται στον κύριο μεταναστευτικό δρόμο της ΕΕ. Η Σλοβακία είναι κυρίως χώρα διέλευσης μεταναστών. Επιπλέον, η Σλοβακία δεν είναι χώρα-προορισμός για πρόσφυγες και μετανάστες. Μέχρι στιγμής, η Σλοβακία έχει δώσει άσυλο σε λιγότερους από 400 ανθρώπους από το 2010. Κατά τη διάρκεια της μεταναστευτικής κρίσης, η Σλοβακία πήρε μερικούς πρόσφυγες για να αποφύγει την επιβολή προστίμου από την ΕΕ. Το 2015, η Σλοβακία πήρε 8 μετανάστες και το 2017 πήρε 29 μετανάστες. Η Σλοβακία έχει επίσης 107.000 Ουκρανούς πρόσφυγες καθώς είναι γειτονική χώρα με την Ουκρανία.

Όπως εξήγησε ο Dr. Benuska, τα πολιτικά κόμματα στη Σλοβακία έχουν αντι-μεταναστευτική ρητορική και αντι-μεταναστευτικές πολιτικές  εκστρατείες. Οι πολιτικοί στη Σλοβακία μιλούν πολύ για την παράνομη μετανάστευση από την Ουγγαρία. Πράγματι, η Σλοβακία απείχε από την ψηφοφορία για την διάταξη για το πρόστιμο όταν ένα Κράτος Μέλος αρνείται να δεχθεί πρόσφυγες στο έδαφός του. Αυτό είναι ένα μεγάλο χρηματικό ποσό για τη Σλοβακία. Το πρόστιμο είναι δυσανάλογο γιατί είναι το ίδιο για όλα τα Κράτη Μέλη. Ένα άλλο αμφιλεγόμενο ζήτημα είναι η έννοια της «μεταναστευτικής πίεσης», επειδή, κατά την άποψή του, τα Κράτη Μέλη θα μπορούσαν να την καταχραστούν και να κηρύξουν κατάσταση «μεταναστευτικής πίεσης» ενώ εξακολουθούν να έχουν την ικανότητα να κρατούν μετανάστες. Πιστεύει ότι το Σύμφωνο Μετανάστευσης θα εξακολουθεί να είναι άδικο για τα Κράτη Μέλη που βρίσκονται στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ όπως η Ελλάδα, καθώς διατηρεί το σύστημα ασύλου του Δουβλίνου. Συμπερασματικά, ο Dr. Benuska υπογράμμισε ότι η αλληλεγγύη είναι απαραίτητη σε μια πολιτική ένωση όπως η ΕΕ. Η συμμετοχή στην ΕΕ δεν επιφέρει μόνο οφέλη αλλά και υποχρεώσεις για τα Κράτη Μέλη.

Ο Αντιπρόεδρος του ΔΣ & Διευθυντής Έρευνας της ΚΕΔΙΣΑ & Γενικός Γραμματέας του Ελληνικού Τμήματος της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων Δρ. Παναγιώτης Σφαέλος επεσήμανε ότι η Ελλάδα έχει βιώσει μεταναστευτικές κρίσεις το 2015 και το 2020. Ανέλυσε την εξέλιξη του μεταναστευτικού δικαίου της ΕΕ από τη δημιουργία του με τις Συνθήκες του Άμστερνταμ και της Λισαβόνας. Στη συνέχεια, ανέλυσε το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο Μετανάστευσης  το οποίο προβλέπει πολύ σημαντικές αλλαγές στην εφαρμογή και την  διαχείριση της μεταναστευτικής πολιτικής της ΕΕ, καθώς λειτουργεί αποτρεπτικά στη μαζική εισροή νέων μεταναστών στην ΕΕ ενώ παράλληλα απαιτεί αλληλεγγύη από τα Κράτη Μέλη στη διαχείριση του ασύλου. Ειδικότερα, ο προτεινόμενος Κανονισμός για τη μεταναστευτική κρίση (ανωτέρα βία) εξουσιοδοτεί ένα Κράτος Μέλος που βρίσκεται υπό μεταναστευτική πίεση να εφαρμόζει ειδικούς κανόνες για τις διαδικασίες ασύλου και επιστροφής. Έτσι, ένα Κράτος Μέλος που αντιμετωπίζει μια κατάσταση κρίσης μπορεί να ζητήσει την συνδρομή των άλλων Κρατών Μελών. Αυτές οι συνδρομές μπορούν να λάβουν τη μορφή μετεγκατάστασης αιτούντων άσυλο ή δικαιούχων διεθνούς προστασίας από το Κράτος Μέλος που βρίσκεται σε κρίση στο Κράτος Μέλος το οποίο θα αναλάβει την ευθύνη για την εξέταση των αιτήσεων ασύλου με σκοπό την ανακούφιση του Κράτους Μέλους σε κρίση. Δυστυχώς, το Σύμφωνο Μετανάστευσης διατηρεί τη βασική αρχή του Κανονισμού του Δουβλίνου για το άσυλο, αλλά, από την άλλη πλευρά, η πρόβλεψη του Κανονισμού για την ανωτέρα βία θα μπορούσε να αντισταθμίσει τις ελλείψεις του συστήματος ασύλου του Δουβλίνου, καθώς η είσοδος στην ΕΕ θα γίνει αυστηρότερη και σε περίπτωση μεταναστευτικής πίεσης ένα Κράτος Μέλος θα μπορεί να αναζητήσει την αλληλεγγύη των άλλων Κρατών Μελών προκειμένου να μετεγκαταστήσει πρόσφυγες ή να λάβει οικονομική υποστήριξη για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών.

Στη συνέχεια, ο Δρ. Σφαέλος ανέλυσε την ελληνική μεταναστευτική πολιτική. Όπως είπε, στην Ελλάδα, οι πρώτες μεταναστευτικές ροές ξεκίνησαν στις αρχές της δεκαετίας του 1990 με τους μετανάστες να έρχονται κυρίως από την Αλβανία μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος. Έκτοτε, η Ελλάδα έχει εναρμονίσει την εθνική της νομοθεσία με τη νομοθεσία της ΕΕ για τη μετανάστευση και το άσυλο. Ωστόσο, το βασικό πρόβλημα είναι ότι η Ελλάδα είναι ένα από τα κύρια σημεία εισόδου στην ΕΕ ενώ η εκτεταμένη Ελληνική ακτογραμμή διευκολύνει την είσοδο των μεταναστών. Αυτό καθιστά πολύ δύσκολη τη φύλαξη των ελληνικών συνόρων. Επιπλέον, η Τουρκία χρησιμοποιεί τη μαζική μετανάστευση για να επιτύχει τους γεωπολιτικούς της στόχους, ενώ, την ίδια στιγμή, άλλα κράτη μέλη κλείνουν τα σύνορά τους παγιδεύοντας μετανάστες στην Ελλάδα. Η Τουρκία δεν σέβεται τη Συμφωνία Επανεισδοχής ΕΕ-Τουρκίας του 2016 και συνεχίζει να χρησιμοποιεί τις μεταναστευτικές ροές ως διπλωματικό εργαλείο σε ένα γεωπολιτικό παιχνίδι στην Ανατολική Μεσόγειο. Κατά την άποψή του, η Ελλάδα πρέπει να πιέσει για την υιοθέτηση του Συμφώνου της ΕΕ για τη Μετανάστευση, το οποίο θα είναι επωφελές για την Ελλάδα, καθώς θα βοηθήσει τη χώρα να μοιραστεί την ευθύνη της μετανάστευσης και του ασύλου με άλλα κράτη μέλη. Η Ελλάδα, ως χώρα εισόδου μεταναστών στην ΕΕ, οφείλει να προστατεύει τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ και να διατηρεί δυσανάλογο αριθμό μεταναστών στην επικράτειά της.

Μετά το τέλος των εισηγήσεων, τέθηκαν ερωτήσεις στους ομιλητές. Ένα ερώτημα ήταν πώς θα γίνει αποδεκτό το Σύμφωνο Μετανάστευσης της ΕΕ στην Σλοβακική και στην Ελληνική κοινωνία αντίστοιχα. O Dr. Benuska απάντησε ότι το Σύμφωνο Μετανάστευσης δεν θα γίνει εύκολα αποδεκτό στη Σλοβακία, καθώς τα πολιτικά κόμματα έχουν αντι-μεταναστευτική ατζέντα. Μάλλον θα απορρίψουν την ιδέα να πληρώνουν 20.000 ευρώ για κάθε μετανάστη που αρνούνται να πάρουν. Ο Δρ. Σφαέλος είπε ότι στην Ελλάδα δεν μιλάμε τόσο πολύ για τη μετανάστευση καθώς χρησιμοποιείται κυρίως από τα πολιτικά κόμματα για ψηφοθηρικούς λόγους. Το θέμα της μετανάστευσης πολιτικοποιείται από ακροδεξιά λαϊκιστικά κόμματα που έχουν επίσης αντι-μεταναστευτική ρητορική. Ωστόσο, το Σύμφωνο Μετανάστευσης θα γίνει αποδεκτό επειδή η Ελληνική κυβέρνηση και τα κύρια κόμματα της αντιπολίτευσης είναι υπέρ της ΕΕ.

Σε ερώτηση σχετικά με την απόφαση της Ιταλίας να στείλει μετανάστες στην Αλβανία, και οι δύο ομιλητές απάντησαν ότι αυτό είναι αντίθετο με τους κανόνες της ΕΕ και ότι η Ιταλία και η Αλβανία δεν μπορούν μόνες τους να αποφασίζουν για τον προορισμό των προσφύγων. Επίσης, τονίστηκε ότι η Αλβανία δεν έχει εμπειρία στην υποδοχή μεταναστών και προσφύγων που μπορεί να οδηγήσει σε κακομεταχείριση των μεταναστών. Σε μια άλλη ερώτηση σχετικά με τη χρηματοδότηση της Τουρκίας για τη διατήρηση των μεταναστών στο έδαφος της, και οι δύο ομιλητές συμφώνησαν ότι πρέπει να γίνει έλεγχος για το πως χρησιμοποιούνται τα κονδύλια από την Τουρκία και αν χρησιμοποιούνται για την υποδοχή μεταναστών. Ο Δρ. Σφαέλος τόνισε ότι η χρηματοδότηση της ΕΕ προς την Τουρκία πρέπει να είναι υπό επίβλεψη προκειμένου να διασφαλιστεί ότι αυτά τα κονδύλια κατανέμονται σωστά από την Τουρκική κυβέρνηση.

Σε ερώτηση του συντονιστή κ. Peter Atalovic ως προς το λόγο απόρριψης του Κανονισμού για τη Διαδικασία Ασύλου και του Κανονισμού Διαχείρισης Μετανάστευσης από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, οι ομιλητές είπαν ότι κυρίως οι Πολωνοί και οι Ούγγροι Ευρωβουλευτές είναι υπεύθυνοι για αυτήν την απόρριψη. Τα Κράτη Μέλη με αντι-μεταναστευτική ρητορική έχουν επιβάλει μια περιοριστική ατζέντα και το Σύμφωνο Μετανάστευσης θα αντιμετωπίσει ισχυρή αντίσταση μέχρι την τελική υπερψήφιση του.