Το μυστήριο του Πικάσο

Το ντοκιμαντέρ του Ανρί-Ζωρζ Κλουζώ, «Le mystère Picasso» (1955), με πρωταγωνιστή τον Ισπανό ζωγράφο, Πάμπλο Πικάσο, είναι ένα από τα λίγα του είδους του και αποτελεί ένα πραγματικό «art film». Ο σκηνοθέτης γνώριζε το ζωγράφο από 14 χρονών και ο κοινωνικός τους κύκλος ήταν κοινός, καθώς και οι δύο ήταν φίλοι με τον Ζαν Κοκτώ, τον Ζαν-Πωλ Σαρτρ, τον Ρενέ Κλαιρ, και άλλους διανοούμενους Ευρωπαίους της περιόδου. Η ταινία μας δείχνει τον Πικάσο πρώτα να σχεδιάζει και ύστερα να χρωματίζει 20 πίνακες που έφτιαξε αποκλειστικά για το ντοκιμαντέρ αυτό και στη συνέχεια τους κατέστρεψε, ούτως ώστε να «επιβιώσουν μόνο στο φιλμ».

Αρχικά, το «Mystère Picasso» το είδαν μόλις 37 χιλιάδες άνθρωποι, αφενός λόγω του θέματός του, που δεν απευθυνόταν σε ιδιαίτερα ευρύ κοινό και αφετέρου λόγω της φήμης του Κλουζώ μετά τον πόλεμο, αφότου η νέα κυβέρνηση τον καταδίκασε ως σύμμαχο των Γερμανών. Με την υποστήριξη των λόγιων φίλων του, η ποινή του σκηνοθέτη μειώθηκε (αρχικά του είχε απαγορευτεί ακόμα και να πλησιάσει κινηματογραφικό συνεργείο για δύο χρόνια, αλλά στη συνέχεια το διάστημα αυτό έγινε 12 μήνες) και με τα χρόνια, αλλά και τις σημαντικές του συνεισφορές στον παγκόσμιο κινηματογράφο («Το μεροκάματο του τρόμου», 1953, «Οι Διαβολογυναίκες», 1954) η φήμη του Κλουζώ σταδιακά αποκαταστάθηκε και η Γαλλία τελικά ανέδειξε το ντοκιμαντέρ με τον Πικάσο ως «εθνικό θησαυρό», το 1984.

Γράφει ο Γιώργος Δήμος

Η εξέλιξη του «art film», ή αλλιώς «ciné poème» (κινηματογραφικό ποίημα), είναι παράλληλη με εκείνη του «αφηγηματικού φιλμ». Τα παραδείγματα είναι αμέτρητα, από τους πειραματισμούς του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαν Ρέι με το μέσο, μέχρι τις πιο ολοκληρωμένες προσπάθειες του Σαλβαδόρ Νταλί και του Λουίς Μπουνιουέλ.

Στα μέσα της δεκαετίας του 1950, το «art film», ως είδος, είχε παραγκωνιστεί και στο προσκήνιο είχε έρθει ο ιταλικός νεορεαλισμός, όσο αφορά την Ευρώπη και φυσικά το Χόλυγουντ, όσο αφορά την Αμερική και κατά προέκταση όλο τον κόσμο. Ενώ, λοιπόν, ο Κλουζώ έκανε κυρίως «αφηγηματικό» σινεμά, και σε αυτόν τον τομέα άλλωστε διακρίθηκε, το ντοκιμαντέρ αυτό ήταν ένας φόρος τιμής στην όμορφη εποχή πριν έρθουν τα δεινά του πολέμου, όταν έκανε το ξεκίνημά του ο Πικάσο.