Συνέντευξη της Α.Ε. Πρέσβη της Δημοκρατίας της Λιθουανίας στην Ελλάδα Δρ.Rolandas Kačinskas

 -Εξοχότατε κ.Πρέσβη παρακαλώ πείτε μας γιατί εσείς από κοινού με το ΚΕΔΙΣΑ καταλήξατε στην ιδέα να πραγματοποιήσετε αυτή τη διαδικτυακή ημερίδα (webinar);

Είναι σαφές ότι η αυξανόμενη παγκόσμια ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας θα αυξήσει επίσης τη ζήτηση για πυρηνική ενέργεια και μαζί τον αριθμό των πυρηνικών έργων. Δεδομένης της σημασίας της για την παγκόσμια οικονομία και τις χώρες, ακόμη και εκείνες που δεν έχουν καμία σχέση με την ίδια την πυρηνική ενέργεια, όπως η Ελλάδα, είναι φυσικό ότι είναι απαραίτητο να ευαισθητοποιήσουμε το κοινό σε σχέση με τις τρέχουσες διαδικασίες στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας και, εάν ενέχουν ορισμένους κινδύνους, να λάβουμε τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία των συμφερόντων μας.

Έτσι, όταν συναντήθηκα με τον Δρ. Ανδρέα Μπανούτσο, Ιδρυτή και Πρόεδρο του Κέντρου Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων (ΚΕΔΙΣΑ) για να συζητήσουμε το πρόγραμμα, βρήκαμε τα δύο πιο πιεστικά ζητήματα, κατά την άποψή μας: ένα που σχετίζεται με τη γεωπολιτική και ενεργειακή ασφάλεια, και ένα άλλο που σχετίζεται με την πυρηνική ασφάλεια και τα περιβαλλοντικά ζητήματα.

Φυσικά, αυτά τα ζητήματα δεν είναι νέα, αλλά στο πλαίσιο ενός κατακερματισμένου διεθνούς συστήματος και, καθώς ο ανταγωνισμός στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας μειώνεται, γίνονται ακόμη πιο σημαντικά.

 -Εξοχότατε κ.Πρέσβη μιλάτε για μειωμένο ανταγωνισμό, αλλά ο αριθμός των κατασκευών πυρηνικών σταθμών αυξάνεται, έτσι δεν είναι;

Ναι, αλλά σχεδόν τα δύο τρίτα όλων των πυρηνικών έργων που υλοποιούνται σήμερα στον κόσμο σχετίζονται με την Κίνα και τη Ρωσία, και σε αυτές τις χώρες ο πυρηνικός τομέας ελέγχεται, όπως γνωρίζετε, από τις κυβερνήσεις. Η κατάσταση σήμερα είναι πολύ διαφορετική από την κατάσταση πριν από μερικές δεκαετίες, όταν η παγκόσμια πυρηνική αγορά ήταν διαφορετική και ζωντανή.

Παρεμπιπτόντως, δύο πυρηνικά έργα υλοποιούνται επίσης στη γειτονιά της Ελλάδας: ένα στην Τουρκία, μόλις 80 χλμ. από την ακτή της Κύπρου και το άλλο στην Αίγυπτο.

 -Εξοχότατε κ.Πρέσβη ποιοι θα μιλήσουν στη διαδικτυακή ημερίδα(webinar) και για ποιο θέμα;

Καταφέραμε να συγκεντρώσουμε μια εντυπωσιακή ομάδα εξεχόντων εμπειρογνωμόνων από την Ελλάδα, τις ΗΠΑ, την Πολωνία, την ΕΕ και τη Λιθουανία. Η Jane Nakano, Ανώτερη Συνεργάτης του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών (CSIS) με έδρα την Ουάσινγκτον, για παράδειγμα, θα παρουσιάσει τα ευρήματά της από πρόσφατη  μελέτη σχετικά με την μεταβαλλόμενη γεωπολιτική της πυρηνικής ενέργειας, ενώ η Hanna Smith, Διευθύντρια Ερευνών στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Αριστείας για την Αντιμετώπιση Υβριδικών Απειλών με έδρα το Ελσίνκι θα αναλύσει το πώς η πυρηνική ενέργεια μπορεί να γίνει υβριδικό όπλο και ποια πρέπει να είναι η απάντηση της ΕΕ. Ο Αναλυτής του ΚΕΔΙΣΑ, Θεμιστοκλής Ζανίδης θα συζητήσει τους κινδύνους που συνδέονται με την ανάπτυξη της πυρηνικής ενέργειας και του πυρηνικού πολλαπλασιασμού.

Στο επόμενο πάνελ, ο Πρόεδρος του Ινστιτούτου Ενέργειας για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη (IENE) Κωνσταντίνος Σταμπολής και ο Υπουργός Εξωτερικών της Λιθουανίας, Albinas Zananavičius, θα παρουσιάσουν τις απόψεις τους από διάφορες ευρωπαϊκές περιφέρειες σχετικά με το κατά πόσο οι προκλήσεις που θέτει η πυρηνική ενέργεια έχουν αξιολογηθεί επαρκώς στην Ευρωπαϊκή Στρατηγική Ενεργειακής ασφάλειας. Και ο Kamil Klysinski, ειδικός στο Κέντρο Ανατολικών Σπουδών στη Βαρσοβία, θα παρουσιάσει μια συγκεκριμένη περίπτωση για θέματα πυρηνικής ασφάλειας. Ο Κώστας Γερόπουλος, Δημοσιογράφος ενεργειακών και ρωσικών θεμάτων της εφημερίδας New Europe θα συντονίσει το διαδικτυακό σεμινάριο.

– Εξοχότατε κ.Πρέσβη γιατί η Λιθουανία ενδιαφέρεται για αυτό το θέμα;

Η Λιθουανία ανέκαθεν ενδιαφερόταν για  θέματα ενεργειακής ασφάλειας. Από τότε που ο Πυρηνικός Σταθμός της Λευκορωσίας άρχισε να κατασκευάζεται 25 χιλιόμετρα από τα σύνορα με τη Λιθουανία, τα θέματα ασφάλειας και περιβάλλοντος της πυρηνικής ενέργειας έχουν γίνει όλο και πιο σημαντικά, αν και, στην περίπτωση του Λευκορωσικού Σταθμού Πυρηνικής Ενέργειας, τα θέματα ασφάλειας και γεωπολιτικής της πυρηνικής ενέργειας είναι αλληλένδετα.

-Εξοχότατε κ.Πρέσβη τι εννοείτε με αυτό;

Πρώτα απ′όλα, ο Λευκορωσικός Σταθμός Πυρηνικής Ενέργειας ενέχει πυρηνικές και περιβαλλοντικές απειλές, καθώς η κατασκευή του υπέστη πολλά προβλήματα, το έργο υλοποιήθηκε υπονομεύοντας τις αρχές των σχέσεων καλής γειτονίας και παραβιάζοντας τις Διεθνείς Συμβάσεις Espoo και Aarhus, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι συστάσεις διατυπώθηκαν και ερωτήσεις που τέθηκαν κατά τη διαδικασία των στρες τεστ της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το ότι αυτή η κριτική δεν είναι επιφανειακή φαίνεται από το τελευταίο περιστατικό, το οποίο συνέβη μόλις τρεις ημέρες μετά την εκκίνηση του πρώτου αντιδραστήρα του – με έκρηξη των  μετασχηματιστών τάσης της εγκατάστασης, οι οποίοι μετρούν την ισχύ σε ηλεκτρικά κυκλώματα.

Προηγούμενα περιστατικά, εκ των οποίων τουλάχιστον 10 έχουν δει το φως της δημοσιότητας, εγείρουν επίσης ανησυχίες: για παράδειγμα, μια εγκατάσταση 330 τόνων είχε πέσει από ύψος 2-4 μέτρων ως μέρος της εγκατάστασης του αντιδραστήρα Astravo NPP. Αρχικά, έγιναν προσπάθειες για απόκρυψη του συμβάντος, αλλά όταν έγινε γνωστό στο κοινό, οι αρμόδιες αρχές έπρεπε να το παραδεχτούν και ο αντιδραστήρας αποφασίστηκε να αντικατασταθεί από άλλο. Αλλά και ο νέος αντιδραστήρας που αντικατέστησε τον ελαττωματικό είχε και αυτός ατύχημα…

-Εξοχότατε κ.Πρέσβη πού βλέπετε εδώ τη γεωπολιτική;

Λοιπόν, όπως δείχνει η μακρόχρονη εμπειρία μας στον αγώνα για την ενεργειακή ανεξαρτησία, ενεργειακά έργα και πόροι, είτε είναι πυρηνικά είτε όχι, χρησιμοποιούνται συχνά ως πολιτικό εργαλείο από ορισμένες χώρες. Όσον αφορά το Λευκορωσικό Πυρηνικό Σταθμό, πρέπει να σημειωθεί ότι είναι βασικά ένα ρωσικό έργο, το οποίο εκτελείται από τον ρωσικό ενεργειακό γίγαντα «Rosatom» και χρηματοδοτείται από ένα ρωσικό κρατικό δάνειο.

Αυτό το έργο έχει γεωπολιτικές συνέπειες.

Μία εξ’ αυτών αφορά την ίδια τη Λευκορωσία. Σε αντίθεση με όσα δηλώνει ο Λουκασένκο, δηλαδή ότι ο Πυρηνικός Σταθμός της Λευκορωσίας χτίζεται προκειμένου να μειωθεί η εξάρτησή της από το φυσικό αέριο της «Gazprom», στην πραγματικότητα η οικονομική και τεχνολογική εξάρτηση από τη Ρωσία στον τομέα της ενέργειας, θα αυξηθεί περαιτέρω.

Αλλά αυτές είναι ανησυχίες της Λευκορωσίας.

Αυτό που απασχολεί εμάς, τους Λιθουανούς, είναι ότι αυτό μπορεί να εμποδίσει τις προσπάθειές μας (και άλλων δύο χώρων της Βαλτικής) να συγχρονιστεί το ηλεκτρικό τους σύστημα με τη Δυτική Ευρώπη έως το 2025. Απλώς σκεφτείτε: ανεξάρτητα από το γεγονός ότι η Λιθουανία είναι μέλος της ΕΕ εδώ και 16 χρόνια, το ηλεκτρικό της σύστημα είναι ακόμη συνδεδεμένο με τη Λευκορωσία και τη Ρωσία μέσω του λεγόμενου BRELL Energy Ring, ο οποίος λειτουργεί από τη Μόσχα. Χωρίς εμπορικούς περιορισμούς στην ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από τον Πυρηνικό Σταθμό της Λευκορωσίας προς τα κράτη της Βαλτικής και την Πολωνία, τα σχέδια συγχρονισμού με τη Δυτική Ευρώπη ενδέχεται να είναι προβληματικά στο μέλλον, καθώς κανείς σε άλλες χώρες της ΕΕ δεν θα θέλει να επιτρέψει την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από τρίτη χώρα για οικονομικούς και εμπορικούς λόγους. Πρέπει να θυμόμαστε ότι τα σχέδια της Ρωσίας περιελάμβαναν –και εξακολουθούν να περιλαμβάνουν– την κατασκευή άλλου πυρηνικού σταθμού στα λιθουανικά σύνορα. Είχε ήδη αρχίσει να χτίζεται στην περιοχή του Καλίνινγκραντ. Εάν συνεχιστούν αυτά τα σχέδια, η Λιθουανία θα βρεθεί ανάμεσα σε πυρηνικούς αντιδραστήρες. Η αναβίωση αυτού του έργου θα εξαρτηθεί εν μέρει από την ανταπόκριση της ΕΕ στο Πυρηνικό Σταθμό της Λευκορωσίας, την ταχύτητα με την οποία θα προχωρήσουν τα έργα συγχρονισμού των βαλτικών κρατών με την ΕΕ και εάν η ΕΕ μπορεί να πειστεί να μην αγοράσει μη ασφαλή και «βρώμικη» πυρηνική ενέργεια από τρίτες χώρες.

-Εξοχότατε κ.Πρέσβη ποια είναι η θέση της ΕΕ για το Λευκορωσικό Πυρηνικό Σταθμό;

 Ας πούμε ότι αυτό είναι ένα ζήτημα που όλο και περισσότερο βρίσκει θέση στην ατζέντα της ΕΕ. Το τελευταίο παράδειγμα είναι τα Συμπεράσματα του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ της 12ης Οκτωβρίου, στα οποία το Συμβούλιο κάλεσε τη Λευκορωσία να εφαρμόσει τα υψηλότερα διεθνή πρότυπα περιβάλλοντος και ασφάλειας και να εφαρμόσει χωρίς καθυστέρηση τις συστάσεις της ΕΕ για το στρες τεστ.

Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι το Πυρηνικός Σταθμός της Λευκορωσίας δεν είναι και δεν πρέπει να είναι απλώς πρόβλημα της Λιθουανίας.

Οι Λιθουανοί θυμούνται ακόμη καλά ότι η Λιθουανία, υπό την πίεση της ΕΕ και των ΗΠΑ, όταν προσχώρησε στην ΕΕ, έπρεπε να κλείσει το δικό της εθνικό Πυρηνικό Σταθμό Ignalina, ο οποίος τότε παρήγαγε έως και το 70% των εθνικών ενεργειακών αναγκών.

Επομένως, είναι φυσικό να περιμένουμε από την ΕΕ και άλλους διεθνείς εταίρους και ιδρύματα την ίδια βασική προσέγγιση και ενεργή δράση σε σχέση με τρίτες χώρες.

Επιπλέον, αυτό το ζήτημα αφορά τη συνοχή και τη ζωτικότητα ενός καθεστώτος πυρηνικής ασφάλειας, δηλαδή τη συνοχή των διεθνών συνθηκών, συμβάσεων και ορισμένων προτύπων συμπεριφοράς καθώς και λογοδοσίας, και επομένως πρέπει να έχει ευρύτερη δυνατότητα εφαρμογής και μεγαλύτερη σημασία από τον Λευκορωσικό Πυρηνικό Σταθμό.

Ωστόσο, ο Λευκορωσικός Πυρηνικός Σταθμός αποτελεί ένα είδος ένδειξης ως προς τι προτίθεται να κάνει η ΕΕ για να διασφαλίσει την επιβολή των κανόνων πυρηνικής ασφάλειας και προστασίας του περιβάλλοντος στη γειτονιά της ΕΕ και ευρύτερα.

 -Εξοχότατε κ.Πρέσβη ποια ήταν η θέση της Ελλάδας σε αυτό;

Πρέπει να πούμε ότι η Ελλάδα έχει επιδείξει την κατανόησή της για το ζήτημα της πυρηνικής ασφάλειας που έθεσε η Λιθουανία, για το οποίο είμαστε ευγνώμονες, και αναμένουμε να συνεχιστεί η υποστήριξη της Αθήνας.

Είναι σαφές ότι οι διάφορες πυρηνικές προκλήσεις απαιτούν κοινές προσπάθειες μεταξύ των χωρών και άλλων ενδιαφερομένων που υπερβαίνουν τα γεωγραφικά όρια και πέρα ​​από ιδεολογικές διαφορές σε σχέση με την πυρηνική ενέργεια. Επομένως, είναι άσχετο σε αυτήν την περίπτωση ότι η Λιθουανία και η Ελλάδα βρίσκονται γεωγραφικά στις αντίθετες πλευρές της Ευρώπης. Τα προβλήματα και οι προκλήσεις όμως είναι ευρωπαϊκού χαρακτήρα. Σε τελική ανάλυση, η Ελλάδα επηρεάστηκε επίσης από σύννεφα ακτινοβολίας που εκπέμπονται από το Πυρηνικό Σταθμό του Τσερνομπίλ, ο οποίος εξερράγη το 1986, και οι συνέπειες της οποίας ήταν αισθητές για πολύ καιρό ακόμη.

Γενικά, η Λιθουανία βλέπει πολλά κοινά σημεία και ενδιαφέροντα με την Ελλάδα, μια χώρα που επιδιώκει να γίνει ενεργειακός κόμβος στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και να διαφοροποιήσει τις πηγές ενέργειας της. Μπορούμε επίσης να μοιραστούμε τα επιτυχημένα παραδείγματα σε αυτόν τον τομέα. Το ένα είναι ένας τερματικός σταθμός υγροποιημένου φυσικού αερίου που τέθηκε σε λειτουργία στα τέλη του 2014, με το συμβολικό όνομα «Η Ανεξαρτησία». Ως αποτέλεσμα αυτού του έργου, η Λιθουανία μείωσε την 100% εξάρτησή της από το ρωσικό αέριο της «Gazprom» στο ελάχιστο.

 Σας ευχαριστούμε για τη συνομιλία και ευχόμαστε καλή επιτυχία στη διαδικτυακή ημερίδα (webinar)