Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε η διαδικτυακή εκδήλωση (webinar) του ΚΕΔΙΣΑ με θέμα: «Οι Επιπτώσεις του Οικονομικού Πολέμου Δύσης-Ρωσίας στο Παγκόσμιο Οικονομικό και Νομισματικό Σύστημα»-Δευτέρα 27 Ιουνίου 2022

 Στο πρώτο πάνελ, ομιλητές ήταν ο κ.Κώστας Ζαχαριάδης (Βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ, Β’ Αθηνών) και ο κ. Γεώργιος Αρβανιτίδης (Βουλευτής ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, Β’ Θεσσαλονίκης). Στο δεύτερο πάνελ, ομιλητές ήταν ο Δρ. Κωνσταντίνος Βέργος (Αναπληρωτής Καθηγητής Χρηματοοικονομικής του Πανεπιστημίου Πόρτσμουθ) και ο Δρ. Κωνσταντίνος Γκράβας (Συγγραφέας-Αναλυτής Διεθνών Αγορών). Συντονιστής της εκδήλωσης ήταν ο Δρ. Παναγιώτης Σφαέλος (Αντιπρόεδρος Δ.Σ. & Δ/ντης Ερευνών ΚΕΔΙΣΑ, Μέλος Δ.Σ. Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων).

Την εκδήλωση άνοιξε ο Αντιπρόεδρος Δ.Σ. & Δ/ντης Ερευνών του ΚΕΔΙΣΑ Δρ.Παναγιώτης Σφαέλος ο οποίος διάβασε την εισαγωγική ομιλία του Ιδρυτή και Προέδρου του ΚΕΔΙΣΑ, Δρ. Ανδρέα  Γ. Μπανούτσου ο οποίος δεν μπόρεσε να την εκφωνήσει ο ίδιος λόγω ασθένειας. Ο Δρ. Ανδρέας Γ.Μπανούτσος, τόνισε ότι το θέμα του webinar που διοργάνωσε το ΚΕΔΙΣΑ είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Την επαύριο της έναρξης του πολέμου στην Ουκρανία οι Δυτικές χώρες ως απάντηση στην επιθετικότητα της Ρωσίας κήρυξαν  οικονομικό πόλεμο στη Ρωσία θέτοντας σε εφαρμογή μία σειρά από πολύ σκληρά πακέτα οικονομικών κυρώσεων ενώ προχώρησαν επίσης στη δέσμευση των συναλλαγματικών αποθεμάτων της Ρωσίας ύψους 300 δις δολαρίων σε Δυτικές τράπεζες. Στόχος αυτών των ενεργειών ήταν να γονατίσουν τη Ρωσική οικονομία και να πιέσουν τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν να σταματήσει την στρατιωτική επιχείρηση. Ωστόσο, τέσσερις μήνες μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία ο οικονομικός πόλεμος που διεξάγει η Δύση κατά της Ρωσίας φαίνεται ότι δεν έχει τα σχεδιαζόμενα αποτελέσματα αλλά αντίθετα υπάρχουν πολλές ενδείξεις ότι εν τέλει η Ρωσία επωφελείται από τις κυρώσεις καθώς υπάρχει μία μεγάλη αύξηση στις τιμές της ενέργειας και των στρατηγικών πρώτων υλών με αποτέλεσμα να έχουν αυξηθεί θεαματικά τα δημόσια έσοδα της Ρωσίας ενώ και το εθνικό νόμισμα της Ρωσίας, το ρούβλι, παρά την αρχική του πτώση, βρίσκεται στα υψηλότερα σημεία της τελευταίας επταετίας έναντι του ευρώ και του δολαρίου. Οι Δυτικές και κυρίως οι Ευρωπαϊκές οικονομίες φαίνεται να πληρώνουν ένα υψηλό τίμημα με την αύξηση του πληθωρισμού ο οποίος υποσκάπτει την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, ενώ υπάρχουν φόβοι ότι η συνέχιση του οικονομικού πολέμου θα οδηγήσει σε μία πρωτοφανή επισιτιστική κρίση η οποία δεν θα επηρεάσει μόνο τις φτωχές χώρες του Παγκόσμιου Νότου αλλά και την ίδια την Ευρώπη.

Ωστόσο, πέρα από τις άμεσες αυτές επιπτώσεις του οικονομικού πολέμου διαφαίνεται ότι η Ρωσία είναι αποφασισμένη να αμφισβητήσει τα θεμέλια του παγκόσμιου οικονομικού και νομισματικού συστήματος όπως αυτό διαμορφώθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μία αμφισβήτηση η οποία είναι πρωτοφανής καθώς ούτε η πρώην Σοβιετική Ένωση επί Ψυχρού Πολέμου δεν αμφισβήτησε την πρωτοκαθεδρία του Αμερικανικού δολαρίου ως παγκοσμίου αποθεματικού νομίσματος. Ο Ρώσος Πρόεδρος στην πρόσφατη σύνοδο κορυφής των χωρών BRICS προχώρησε μάλιστα ένα βήμα παραπέρα προτείνοντας τα κράτη-μέλη των BRICS, που αντιπροσωπεύουν ένα σημαντικό ποσοστό του παγκόσμιου ΑΕΠ και πληθυσμού, να δημιουργήσουν ένα ψηφιακό νόμισμα καλάθι των εθνικών νομισμάτων των χωρών αυτών που θα επιχειρήσει να αντικαταστήσει το Αμερικανικό δολάριο ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα και να επιφέρει την λεγόμενη από-δολαριοποίηση του παγκόσμιου νομισματικού συστήματος. Δεν γνωρίζουμε αν αυτό το εγχείρημα θα επιτύχει ή αν τελικά το Αμερικανικό δολάριο θα διατηρήσει την πρωτοκαθεδρία του. Ο οικονομικός πόλεμος Δύσης-Ρωσίας συνεχίζεται και θα συνεχιστεί για πολύ καιρό ακόμα και όπως σε κάθε πόλεμο η τελική του έκβαση είναι άγνωστη.  Η μόνη βεβαιότητα που έχουμε είναι ότι ζούμε σε ενδιαφέροντες και συνάμα επικίνδυνους καιρούς.

Ο Βουλευτής Β’ Αθηνών του ΣΥΡΙΖΑ, κ. Κώστας Ζαχαριάδης ξεκίνησε την εισήγηση του λέγοντας ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία προκαλεί μεγάλη γεωστρατηγική αναδιάταξη δυνάμεων σε όλο τον πλανήτη και δημιουργεί μια τεράστια οικονομική, ενεργειακή και επισιτιστική κρίση. Μάλιστα, αναφέρει, πολλές χώρες χρησιμοποιούν την πολεμική σύρραξη ως μέσο οικονομικής επέκτασης τους. Είναι γεγονός ότι ο πόλεμος ξέσπασε σε μια στιγμή που η πανδημία δεν έχει οριστικά παρέλθει ενώ η ενεργειακή ακρίβεια είχε ήδη κάνει την εμφάνιση της πριν την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Έτσι μιλάμε για μια μεγάλη κρίση που ακόμα δεν έχει κορυφωθεί. Ο χειμώνας που έρχεται θα είναι δύσκολος. Οι τιμές της  ενέργειας έχουν εκτοξευτεί παγκοσμίως και ιδιαίτερα στη χώρα μας όπου έχουμε την 7^η ακριβότερη τιμή βενζίνης στον κόσμο ενώ δεν έχουμε ανάλογους μισθούς. Δυστυχώς, η ενεργειακή και επισιτιστική κρίση αυξάνει δραματικά το κόστος των νοικοκυριών καθώς βασικά προϊόντα έχουν υποστεί συνεχείς ανατιμήσεις.

Όπως ανέφερε, η Ευρώπη είναι ο μεγάλος ηττημένος στο οικονομικό και ενεργειακό πεδίο και ιδιαίτερα οι χώρες με μεγάλη εξάρτηση από το ρωσικό αέριο όπως η Γερμάνια, η οποία βρίσκεται ήδη σε ένα ενεργειακό μνημόνιο λόγω της μεγάλης ενεργειακής εξάρτησης της από τη Ρωσία. Η κρίση πονάει εξίσου την Ρωσία αλλά και την Ευρώπη. Η ΕΕ είναι εξαιρετικά ευάλωτη σε αυτή την κρίση καθώς έχει να διατηρήσει ένα αναπτυγμένο κοινωνικό κράτος σε σχέση με άλλες περιοχές του πλανήτη. Η ενεργειακή κρίση θα επηρεάσει τις ζωές των Ευρωπαίων πολιτών και αν δεν σταματήσει ο πόλεμος, η κατάσταση θα επιδεινωθεί δραματικά.

Ο κ. Ζαχαριάδης τόνισε ότι έχουμε μια σύρραξη στην Ευρώπη για πρώτη φορά μετά την Τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Είναι επίσης γεγονός ότι η απειλή της Ρωσίας υποτιμήθηκε στο παρελθόν ενώ δεν υπήρξε ένα συμπεριληπτικό σχέδιο ασφαλείας που να περιλαμβάνει και την Ρωσία ώστε να αποφευχθούν οι εκτροπές και οι συγκρούσεις. Είναι γεγονός ότι αλλάζει ο παγκόσμιος γεωπολιτικός χάρτης. Η Ελλάδα βρίσκεται στη δύσκολη γειτονιά των Βαλκανίων και τη Ανατολικής Μεσόγειου που την ταλαιπωρούν εθνικισμοί, θρησκευτικά μίση και εθνοτικές συγκρούσεις. Για το λόγο αυτό πιστεύουμε τι είναι σημαντικό οι διεθνές διάφορες να λύνονται ειρηνικά με διπλωματικά μέσα όπως έκανε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ με την Συμφωνία των Πρεσπών, η οποία ουσιαστικά άνοιξε το δρόμο για την ένταξη της Αλβανίας και της Βόρειας Μακεδονίας στην ΕΕ.

Στη συνέχεια, ο κ. Ζαχαριάδης τόνισε ότι η προσπάθεια για ενεργειακή ασφάλεια στην Ευρώπη είναι μονόδρομος σήμερα. Η Ευρώπη πρέπει να προχωρήσει στην ταχεία απεξάρτηση από τον άνθρακα και να περάσει στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ). Πρέπει να υπάρχει επισιτιστική και παραγωγική ασφάλεια στην Ευρώπη. Δεν είναι δυνατόν η ΕΕ να μην μπορεί να παράξει μάσκες για την πανδημία ή να τελειώνει το οξυγόνο. Αυτή τη στιγμή, έχουμε μια πολυκεντρική παγκοσμιοποίηση και περιφερειακή συγκρότηση νέων δόμων και συνεργασιών. Η Ελλάδα μπαίνει σε αυτή τη νέα δύσκολη περίοδο όντας τραυματισμένη οικονομικά και κοινωνικά λόγω της προηγούμενης υπερδεκαετούς κρίσης αλλά και λόγω των πάγιων διαρθρωτικών προβλημάτων της. Παρά ταύτα, αν φερθούμε έξυπνα, θα βγούμε κερδισμένοι από την μετάβαση στην ψηφιακή εποχή και την πράσινη ενέργεια ώστε να δημιουργήσουμε μεγαλύτερη κοινωνική συνοχή και ευημερία.

Ο Βουλευτής Β’ Θεσσαλονίκης του ΚΙΝΑΛ-ΠΑΣΟΚ, κ. Γιώργος Αρβανιτίδης, ανέφερε ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι στην ουσία – εκτός από στρατιωτικός – ένας οικονομικός και εφοδιαστικός πόλεμος αλλά και ένας κυβερνοπόλεμος σε βάσεις δεδομένων. Είναι δηλαδή ένας παγκόσμιος πόλεμος με γεωπολιτικές επιπτώσεις που αλλάζει τις παγκόσμιες σταθερές και ένας πόλεμος που δεν θα λήξει γρήγορα αλλά θα διαρκέσει για αρκετά χρόνια ακόμα. Σε αυτή τη διεθνή συγκυρία, επιβαρύνονται οι τιμές ενέργειας και η ΕΕ δείχνει αργά ανακλαστικά καθώς είναι διχασμένη. Η ΕΕ πρέπει να κινηθεί γρήγορα στην κατεύθυνση του φθηνού αερίου και στην παραγωγή ενέργειας για όλους μέσω ενός ευρωομολόγου ενεργειακής αυτονομίας. Η κρίση αυτή απειλεί την  συνοχή της ΕΕ. Η ενέργεια θα ενώσει ή θα χωρίσει την ΕΕ. Άλλωστε, ο άνθρακας κάποτε ένωσε την Ευρώπη. Σήμερα πρέπει να την ενώσει η απανθρακοποίηση και η ενεργειακή αυτονομία και επάρκεια.

Η εξοικονόμηση ενέργειας, η δημιουργία νέων ενεργειακών δικτύων και οι ΑΠΕ αποτελούν το τρίπτυχο εξόδου από το ενεργειακό αδιέξοδο. Η χώρα μας μπορεί να αξιοποιήσει τις πηγές ενέργειας που έχει στο Αιγαίο ώστε να γίνει παραγωγός και εξαγωγέας πράσινης ενέργειας με ανεμογεννήτριες σε έρημα νησιά αλλά και με πλωτές ανεμογεννήτριες. Η ενεργειακή μας σύνδεση μέσω αγωγών με την υπόλοιπη Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική πρέπει να προχωρήσει άμεσα.

Ο κ Αρβανιτίδης τονίζει ότι όποια και αν είναι η τελική έκβαση του πολέμου, οι οικονομικές συνέπειες του πολέμου θα είναι μακροχρόνιες και θα έχουν επηρεάσουν όχι μόνο την Ρωσία αλλά και την ιδία τη Δύση με επιβράδυνση της οικονομικής παγκοσμιοποίησης και την παγίωση της ενεργειακής κρίσης. Επίσης, τόνισε, ότι παρότι κάποιοι θεωρούν τον πόλεμο αυτό ως αντιπαράθεση ανάμεσα στην δημοκρατική Δύση και τον Ρωσικό αυταρχισμό, μην ξεχνάμε ότι η δημοκρατική Αθήνα του Περικλή έχασε τελικά τον πόλεμο από τη Σπάρτη. Ας κάνουμε τις αναλογίες μας και ας σκεφτούμε τι μπορεί να συμβεί στο μέλλον.

 Ο Αναπληρωτής Καθηγητής Χρηματοοικονομικής του Πανεπιστημίου Πόρτσμουθ, Δρ. Κωνσταντίνος Βέργος στην εισήγηση του τόνισε ότι η σημερινή κατάσταση δεν προέκυψε τώρα αλλά αποτελεί εξέλιξη κάποιων γεωπολιτικών δεδομένων που προέκυψαν από τη διάλυση της ΕΣΣΔ το 1991 και τις πολιτικές εξελίξεις στην Ουκρανία από το 2014 και μετά, οι οποίες οδήγησαν την Κριμαία να ενταχθεί, μετά από δημοψήφισμα, στη Ρωσική Ομοσπονδία. Μάλιστα, η απουσία σοβαρών οικονομικών κυρώσεων από το 2014 μέχρι σήμερα επέτρεψε στη Ρωσία να κτίσει ένα εναλλακτικό χρηματοπιστωτικό σύστημα ανάλογο με αυτό του SWIFT το οποίο της επιτρέπει τους σημερινούς ελιγμούς.

Η αντίδραση της Ρωσίας στις κυρώσεις της Δύσης να ορίσει το ρούβλι ως μέσο συναλλαγής για τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου ουσιαστικά οδηγεί σε μια μεγάλη αλλαγή το παγκόσμιο νομισματικό σύστημα, μια αλλαγή που έχουμε να δούμε από το 1973 όταν το δολάριο έγινε κυρίαρχο μέσο συναλλαγής στην αγορά ενέργειας. Κηρύσσοντας οικονομικό πόλεμο στην Ρωσία, η Δύση έχασε ένα μεγάλο πλεονέκτημα, την δυνατότητα να έχει την Ρωσία ως οικονομικό εταίρο και να έχει το δολάριο ως μοναδικό ανταλλακτικό νόμισμα στην ενέργεια. Ένα καινούριο νόμισμα λοιπόν μπαίνει στην αγορά ενέργειας. Αυτό ανοίγει τον ασκό του Αιόλου. Βέβαια, τα δεδομένα δεν θα αλλάξουν τόσο γρήγορα. Οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν να έχουν κυρίαρχο οικονομικό και στρατιωτικό ρόλο και η ΕΕ ισχυρό οικονομικό ρόλο. Παράλληλα όμως, θα εισέρχονται και αλλά νομίσματα στην παγκόσμια αγορά ενέργειας που ακολουθούν την Ρωσία.  Η Ρωσία δεν αποτελεί πλέον σύμμαχο για την Δύση και συνεπώς θα στραφεί προς την Κίνα και την Ινδία. Οι δυνατότητες αύξησης των ενεργειακών συναλλαγών ανάμεσα σε Κίνα και Ρωσία θα είναι τεράστιες και η Κίνα θα έχει μεγάλο όφελος καθώς είναι μεγάλη βιομηχανική δύναμη με μεγάλη ανάγκη για ενεργειακούς πόρους. Οι ΗΠΑ δεν χάνουν ιδιαίτερα από αυτή την κατάσταση γιατί παράγουν και εξάγουν ενέργεια ενώ η ΕΕ χάνει σε αυτό τον πόλεμο γιατί δεν παράγει ενέργεια ενώ αντιθέτως πρέπει να εισάγει ενέργεια από τις ΗΠΑ. Μπαίνουμε σε μια φάση αλλαγής δεδομένων όπου αλλάζουν αρνητικά τα δεδομένα για την ΕΕ, λιγότερο αρνητικά για τις ΗΠΑ αλλά έχουμε μια γενικότερη σταδιακή μετατόπιση ανάπτυξης προς τις νέες αγορές και οικονομίες χωρών που θα ενταχθούν στο ρωσικό οικονομικό σύστημα. Μια μεγάλη αγορά κλείνει για την Δύση ανοίγοντας την πόρτα σε άλλες εταιρείες (Ρωσικές, Κινέζικες, Ινδικές κ.α.) να μπουν στο οικονομικό παιχνίδι. Η Ρωσία επλήγη από τις οικονομικές κυρώσεις αλλά αυτό δημιουργεί ένα νέο καθεστώς αγορών πέρα από την Δύση. Δημιουργείται ένα νέος πόλος στον κόσμο ο οποίος διαθέτει τεράστιους ανθρώπινους πόρους με 2,5 δισεκατομμύρια πληθυσμό και τεράστιους ενεργειακούς πόρους. Υπάρχει ακόμα και η δυνατότητα δημιουργίας ενός νέου ψηφιακού νομίσματος σε συμφωνία με τους BRICS σύμφωνα με δηλώσεις του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν. Αυτές οι εξελίξεις θα αποτελέσουν μια στρατηγική ήττα για την Δύση  σε βάθος χρόνου.

 Ο Συγγραφέας και Αναλυτής Διεθνών Αγορών, Δρ. Κωνσταντίνος Γκράβας ανέφερε στην ομιλία του ότι υπήρξε ένας ακήρυχτος οικονομικός πόλεμος κατά τη διάρκεια της υπερδεκαετούς παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, ο οποίος διαίρεσε και δίχασε τον Ευρωπαϊκό Βορρά και Νότο με αδύναμο κρίκο τη χώρα μας και με αποτέλεσμα μεγάλη διαρροή κεφαλαίων αλλά και ανθρώπινου δυναμικού (brain drain). Αντιθέτως, η σημερινή κρίση μετά την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία είναι ένα κηρυγμένος οικονομικός πόλεμος. Η άμεση και συντονισμένη απάντηση της Δύσης (ΕΕ και ΗΠΑ) με σκληρά οικονομικά αντίποινα, όπως η απαγόρευση χρήσης του SWIFT, είχε ως αποτέλεσμα την απομόνωση της Ρωσίας από την εύκολη μεταφορά κεφαλαίων και το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα, αφήνοντας μόνο μια τράπεζα ανοικτή (την Gazprom Bank) ώστε να γίνονται κανονικά οι πληρωμές για το φυσικό αέριο. Από την κήρυξη του πολέμου και μετά, είναι σε εξέλιξη η σταδιακή ενεργειακή απεξάρτηση των δυτικών χωρών από τη Ρωσία, αλλά ακόμα παραμένει ένας σημαντικός βαθμός εξάρτησης. Στην αρχή του πολέμου, το ρούβλι έπεσε κατακόρυφα ενώ τώρα έχουμε μια σχετική ενίσχυση του ρουβλίου λόγω των πολύ αυστηρών capital controls που επέβαλε η Ρωσία αλλά και λόγω των εσόδων από τις εξαγωγές φυσικού αερίου. Οι ΗΠΑ και η Μεγάλη Βρετανία έχουν τη δυνατότητα σκληρότερων οικονομικών κυρώσεων κατά της Ρωσίας από την ΕΕ που είναι εξαρτημένη από τη ρωσική ενεργεία και δεν παράγει δική της ενέργεια. Επίσης, οι ΗΠΑ κερδίζουν από την εξαγωγή LNG προς την Ευρώπη. Η ρωσική εισβολή έχει πυροδοτήσει υψηλό πληθωρισμό, τον υψηλότερο σε διάστημα 40 ετών. Στη Δύση και ιδιαιτέρα στην Ευρωζώνη, η αύξηση του πληθωρισμού οφείλεται κατά περίπου 60% στην ενεργειακή κρίση και στην αύξηση των τιμών των τροφίμων εξαιτίας του περιορισμού των εξαγωγών σιτηρών της Ουκρανίας. Αυτή η νέα κρίση ήρθε ακριβώς να προστεθεί στην κρίση της πανδημίας όπου τα lockdowns συνεχίζονται σε χώρες της Ασίας και επηρεάζουν την εφοδιαστική αλυσίδα ενώ υπάρχει αυξημένη και συσσωρευμένη ζήτηση στην Δύση όπου δεν υπάρχουν πλέον καραντίνες. Η αυξημένη ζήτηση δεν μπορεί να καλυφτεί επαρκώς. Συνεπώς, έχουμε μια πολεμική οικονομία, δεν είμαστε σε μια κανονικότητα. Έτσι, οι κεντρικές τράπεζες πρέπει αναγκαστικά να θυσιάσουν μέρος της ανάπτυξης που ανέμεναν από το τέλος της πανδημίας και της επιστροφής στην κανονικότητα, για να διασφαλίσουν σταθερότητα των τιμών και να επαναφέρουν τον πληθωρισμό στο 2% μέχρι το 2023. Τέλος, ο Δρ. Γκράβας προέβλεψε για την τρέχουσα χρονιά επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης και παραμονή του πληθωρισμού σε σχετικά υψηλά επίπεδα.

Στη συνέχεια ακολούθησε συζήτηση με το κοινό.

Σε ερώτηση του Ιδρυτή & Προέδρου του ΚΕΔΙΣΑ Δρ. Ανδρέα Μπανούτσο για την δήλωση Πούτιν σχετικά με την δημιουργία ενός νέου ψηφιακού νομίσματος για τους BRICS και την πιθανότητα αποδολαριοποίησης του παγκόσμιου νομισματικού συστήματος, ο Δρ. Κωνσταντίνος Βέργος είπε ότι αυτή η δήλωση του Πούτιν είναι περισσότερο μια πρόθεση και όχι δέσμευση καθώς είναι πολύ νωρίς ακόμα για μια τέτοια εξέλιξη. Άλλωστε, μόνο η Ρωσία και η Κίνα μπορούν να προχωρήσουν άμεσα σε μια τέτοια ενέργεια ενώ οι υπόλοιπες χώρες δεν έχουν αυτή την δυνατότητα. Ο Δρ. Κωνσταντίνος Γκράβας τόνισε ότι, σε κάθε περίπτωση, μια αποδολαριοποίηση δεν είναι δυνατόν να γίνει τόσο γρήγορα, καθώς υπάρχει σημαντική αλληλεξάρτηση των οικονομιών. Έχουμε μια επιβράδυνση της οικονομικής παγκοσμιοποίησης, αλλά δεν έχουμε πλήρη ανατροπή της. Το αμερικανικό δολάριο παραμένει το κυρίαρχο αποθεματικό νόμισμα. Στο πλαίσιο της αποκαλούμενης «Κιμερικής» (Chimerica), η Κίνα παραμένει εκ των μεγαλύτερων πιστωτών των ΗΠΑ αγοράζοντας αμερικανικά ομόλογα, ενώ οι Αμερικανοί καταναλωτές αγοράζουν τα φθηνά κινεζικά προϊόντα. Συνεπώς, θα χρειαστεί ένα εύλογο χρονικό διάστημα για να δούμε αν τελικά θα αποδυναμωθεί η θέση του δολαρίου στο παγκόσμιο νομισματικό σύστημα.

Σε ερώτηση του Αντιπροέδρου του ΚΕΔΙΣΑ Δρ. Παναγιώτη Σφαέλου για τις συνέπειες του πολέμου στην μικροοικονομία, οι Δρ. Βέργος απάντησε ότι η ΕΕ ήταν ανέτοιμη να κάνει αυτό τον πόλεμο που εξυπηρέτησε κυρίως τις ΗΠΑ και αύξησε το πληθωρισμό και θα έχουμε μεγάλα επισιτιστικά προβλήματα που θα πλήξουν την ΕΕ και τις ΗΠΑ αλλά και σε μεγαλύτερο βαθμό θα πλήξουν τα κράτη της Μέσης Ανατολής και τη Αφρικής όπου το κόστος των τροφίμων είναι σημαντικό. Ο Δρ. Γκράβας προβλέπει επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης σε περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού. Μάλιστα, όπως τονίζει, αν δεν υπήρχε το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης που δημιουργήθηκε κατά την πανδημία, θα είχαμε ως πιθανότερο σενάριο στασιμοπληθωρισμό, ύφεση και επανάληψη της κρίσης της δεκαετίας του 1970. Το Ταμείο Ανάκαμψης της ΕΕ αποτελεί ανάχωμα στην ενεργειακή κρίση που βρίσκεται σε εξέλιξη. Γενικότερα, όμως, όσο ο πόλεμος συνεχίζεται, θα παρατείνεται η περίοδος οικονομικής στασιμότητας και οι τιμές θα αργούν να αποκλιμακωθούν.